Boris Ryzji uit IJzerschrootwijk

Eisenhüttenstadt, Nowa Huta, Vtortsjormet… Het zijn kille industriële woonprojecten uit het stalinistische Oost-Duitsland, Polen en de Sovjetunie. Ze werden in de gangbare sociaalrealistische traditie gebouwd om de arbeiders in de ijzer- en staalindustrie onder te brengen. Socialistische zelfmoorddozen noemde Gerard Reve dergelijke flats.

Eisenhüttenstadt heette tot 1961 Stalinstadt, zolang nog. De besnorde Georgiër was al acht jaar dood en stond officieel al sinds Chroesjtsjovs destalinisatierede van 1956 buitenspel. Nowa Huta is in de jaren zeventig schitterend geportretteerd door de Poolse regisseur Andrzej Wajda in de film De man uit marmer.

De derde naam in het rijtje is Vtortsjormet. Het is geen stad, maar een buitenwijk van de stad Sverdlovsk, tegenwoordig weer Jekaterinburg. Vtortsjormet is een afkorting voor IJzerschrootwijk. Kunt u het zich voorstellen om in IJzerschrootwijk op te groeien? Aanstaande maandag wordt op Nederland 2 een documentaire film uitgezonden over de Russische dichter Boris Ryzji, die uit IJzerschrootwijk kwam.

Schitterende gedichten levert zo’n achtergrond op. De fanfarepunkband De Kift zette er twee jaar geleden een paar op CD. Het prachtige Tot Slot, bijvoorbeeld. De dichter zelf maakt het allemaal niet meer mee. In 2001 pleegde hij op 26-jarige leeftijd zelfmoord. Reve had toch weer gelijk.

Vergeet aanstaande maandag niet te kijken. Het begint om 23.15 uur.

Erik de Graaf