Hey Sowjet

In april 1969 reed een Russische militaire kolonne door het zuiden van de DDR oostwaarts. De sovjetmilitairen keerden terug uit Tsjechoslowakije, waar ze in augustus 1968 de Praagse Lente met grof militair geweld hadden neergeslagen. In het plaatsje Schneeberg in het Erzgebirge werden studenten door de communistische partij gemobiliseerd om de Russische soldaten met bloemen en gejuich te verwelkomen.

Sommigen voelden daar niets voor. In de ogen van zeven vrienden hadden de Russen zojuist de hoop op een humaner socialisme de kop ingedrukt. Ze beklommen de Russische tanks zonder bloemen om de soldaten ter verantwoording te roepen. De actie leek met een sisser af te lopen, maar negen maanden later, in januari 1970, werden ze alsnog gearresteerd. Op verdenking van “staatsvijandelijke groepsvorming” en “staatsvijandelijke hetze”.

In het Stasi-verslag van weer een jaar later (april 1971) lees ik nu hoe de vork volgens de openbare aanklager in de steel zat. Onder leiding van Uli Schaarschmidt (19 jaar toen hij gearresteerd werd) luisterden de “staatsvijanden” regelmatig naar de West-Duitse radio, lazen ze boeken van afvallige communisten als Ernst Bloch en Wolfgang Leonhard en legden ze gedichten van gevierde dichters als Kurt Tucholsky en Bertolt Brecht opzettelijk verkeerd uit. Doel van de “Groep-Schaarschmidt” was volgens de Stasi te komen tot een “Reformsozialismus”, naar het voorbeeld van de Tsjechische contra-revolutionairen van 1968. De activiteiten vonden volgens de Stasi vooral plaats na de “hulpmaatregelen van de broederlanden in Praag in 1968” (voor als u niet gelooft wat u leest: bedoeld wordt het militaire ingrijpen door de Russen).

De vrienden kregen fikse gevangenisstraffen. Schaarschmidt kreeg vijf jaar en zes maanden aan de broek, maar kwam in 1972 onverwachts vrij in ruil voor in West-Duitsland gearresteerde DDR-spionnen. Om de liefde koos hij ervoor in Oost-Duitsland te worden vrijgelaten. Net als zijn vriendin overigens, die drie jaar vastzat. Jarenlang werkte Schaarschmidt als elektricien voor een minimuminkomen. In 1980 verhuisde hij naar Oost-Berlijn, waar het beter toeven was dan in het oerstalinistische zuiden van de DDR. Na de val van de Muur in 1989 verhuisde hij naar München, waar hij tegenwoordig als kunstenaar leeft. In de afgelopen jaren heeft hij ook tekeningen gemaakt van episoden uit zijn leven, waaronder deze van de actie op de Russische tank met de titel Hey Sowjet. In het retrospectief van Schaarschmidt kunt u er meer bekijken.

Erik de Graaf