Katholiek stemadvies

Grappig dat de KRO weer eens een stemadvies geeft. Niets zozeer om de inhoud, want inhoudelijk valt er nogal wat op aan te merken (in ieder geval met betrekking tot GroenLinks). Maar het feit dat er weer eens een katholiek stemadvies is afgegeven leidt tot een historisch deja vu (grappige term eigenlijk).

In 1952 verloor de Katholieke Volkspartij (KVP) bij de Tweede Kamerverkiezingen twee zetels verlies, maar wat "erger" was: de KVP was voor het eerst niet meer de grootste partij! In een analyse van de oorzaken van de nederlaag wees de Centrale Propaganda Raad (CPR) van de KVP in de eerste plaats op het ontbreken van een katholiek maatschappelijk plan, waaraan alle katholieke standsorganisaties een bijdrage zouden moeten leveren. Verder was de katholieke verdeeldheid een belangrijke oorzaak. Rechtse katholieke stemmers hupten over naar de Katholieke Nationale Partij (KNP) van Welters, die zich vanaf 1948 vooral keerde tegen de onafhankelijkheid van de kolonie Nederlands-Indië, terwijl de katholieke arbeiders het voorzichtig aandurfden om op de PvdA te stemmen (de Doorbraak met vertraging).

Een andere niet onbelangrijke oorzaak voor de nederlaag was volgens de CPR het feit dat de medewerking van de katholieke omroep KRO aan de KVP-verkiezingspropaganda ver onder de maat was gebleven. Het was een oude klaagzang van de KVP, die vaak met jaloezie keek naar de samenwerking van de PvdA met de socialistische VARA-omroep. Die speelde volgens de CPR een veel grotere rol in de PvdA-propaganda dan de KRO in die van de KVP: “De moeilijkheid ligt misschien daar, dat de K.R.O. veel zaken rekent tot de politiek te behoren, terwijl de VARA diezelfde soort zaken niet als politiek ziet.”

De KRO heeft de KVP-propaganda sindsdien nog regelmatig direct of indirect als doorgeefluik van de bisschoppen ondersteund. Vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1953 bijvoorbeeld zond de KRO voor het eerst een katholieke mis op de Nederlandse televisie uit. Op een grote manifestatie in het Utrechtse stadion Galgenwaard werd een van tevoren opgenomen toespraak van de zieke kardinaal De Jong besloten met een overduidelijk stemadvies voor de KVP: “Dierbare gelovigen van Nederland, blijft één, één!’

Het blijft de vraag in hoeverre het bisschoppelijk stemadvies zoden aan de katholieke dijk tegen communisme, humanisme en materialisme zette. In 1956 wist de KVP zich te herstellen, maar vanaf de jaren zestig zette het electorale verval zich langzaam maar zeker door. Het is ook de vraag of het negatieve KRO-stemadvies zoden aan de dijk zet.

Erik de Graaf