Persoonlijk vredesverdrag

In september 1964, in de hoogtijdagen van de Koude Oorlog, kondigde het communistische Oost-Duitsland een Bausoldatengesetz aan (Gesetz = wet). Voortaan konden jonge mannen met religieuze en ethische bezwaren tegen het Oost-Duitse leger hun militaire dienstplicht zonder wapentuig vervullen. Als zogenaamde bouwsoldaten werden de kritische Oost-Duitse rekruten ingezet voor infrastructurele werken, meestal voor militaire doeleinden

Het was bepaald niet de vervangende dienstplicht waarvan de Oost-Duitse pacifisten hadden gedroomd, maar het was een stap in de goede richting. Vijftienduizend dienstplichtigen maakten gebruik van de regeling. Veel meer gegadigden werden helemaal niet meer door het leger opgeroepen, want te hoge aantallen critici stonden niet goed in de statistieken van de DDR. 

Vanmiddag is in de Lutherstadt Wittenberg een Bausoldatenkongress 2014 begonnen. Afgelopen woensdag belde mijn vriend Knopf Burghardt om te vertellen dat daar een Arbeitsgruppe over persoonlijke vredesverdragen zou zijn. "Je raadt wel aan wie ik moest denken toen ik dat las", zei Knopf. Nou, dat wist ik wel.

In november 1983 leerde ik de voormalige Bausoldat Knopf kennen tijdens een vredesbijeenkomst in een kerk in Erfurt in de DDR. Drie dagen later ondertekenden we op zijn zolderkamer een persoonlijk niet-aanvalsverdrag. Friedensvertrag schreven we boven het A4-tje, waaronder later nog de foto van het historische moment werd geplakt. Knopf beloofde plechtig nooit een wapen op Erik Holland te richten. Ikzelf ondertekende mijn belofte nooit op Knopf DDR te schieten.

Het was allemaal uiterst symbolisch. Ik had (en heb) nog nooit een wapen op iemand gericht. Ik heb sowieso nog nooit een wapen gericht, zelfs niet op de kermis. Maar het was Koude Oorlog en met deze “vijand” bleek ik het prima te kunnen vinden. Nog steeds. Eergisteren hebben we elkaar lachend verklaard dat de afspraak van 31 jaar geleden nog steeds geldt.

Ik wens Knopf en vele andere bouwsoldaten veel succes op hun congres in Wittenberg. Ik had er best bij willen zijn.

Erik de Graaf