Grensgeval: Bahnhof Friedrichstraβe in Berlijn

Op 9 november is het vijfentwintig jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Pats! Boem! Daar lag ie. Niemand had het verwacht. Ja, op termijn misschien, maar niet van de ene op de andere dag door een verspreking van een Oost-Duitse partijbons. Het was feest in Berlijn. Zelf hoorde ik het pas de volgende ochtend op de radio. De Muur gevallen. Onvoorstelbaar. Een paar dagen later was ik onderweg naar Berlijn om te zien of het echt waar was.

Ruim tien jaar lang reisde ik tussen West en Oost. Naar de DDR, naar Tsjechoslowakije, Hongarije, Polen, Roemenië, Bulgarije, maar meestal vanuit West-Berlijn naar Oost-Berlijn. ’s Ochtends via Bahnhof Friedrichstraβe of via Checkpoint Charly oostwaarts. Vijf D-Mark visumkosten en vijfentwintig DM verplicht wisselgeld in Ost-Mark. Op bezoek naar mijn vrienden in Oost-Berlijn. En ’s avonds weer terug via dezelfde grensovergang. Liefst vlak voor twaalven. Een paar minuten na middernacht kon tot een hoop grensellende leiden.

Tientallen keren reisde ik van West naar Oost en weer terug. Honderden keren misschien, wie zal het weten. Tientallen of honderden keren maal dertig DM. Tot mijn laatste Pfennig. Na de val van de Muur in 1989 reisde ik niet minder vaak naar Berlijn. Ik moest erheen. Om bij te praten, op de hoogte te blijven. Ik merkte dat al die grenservaringen me niet in de koude kleren waren gaan zitten. In 2000 bijvoorbeeld in het Haus für Geschichte in Bonn, waar de Grenzübergangstelle (Güst in DDR-jargon) Friedrichstraβe was nagebouwd. Het zweet brak me uit. Twee jaar geleden overkwam me hetzelfde in het Tränenpalast bij Bahnhof Friedrichstraβe, waar tegenwoordig een tentoonstelling over de grensovergang te zien is (zie foto's uit 2012). Zelfs de geur van het reinigingsmiddel waarmee de hele DDR gepoetst werd drong mijn neusgaten weer in.

Vele grenservaringen, net zoveel grensverhalen. Vijf jaar geleden schreef ik veel blogs toen de Muur twintig jaar eerder gevallen was. Daarna heb ik mijn "Koude Oorlogstrauma" wat opzijgezet. Tot ik vanochtend door een journalist werd ondervraagd voor een bijlage over vijfentwintig jaar val van de Muur. Ineens kwamen de verhalen weer boven. Over een naar Oost-Berlijn gesmokkeld boek, over een dissidente verklaring in een onderbroek, over rabarberwijn en een Knoblauchfahne. En over een fotorolletje, waarover ik jaren later las dat de Stasi het ook graag had willen hebben. De komende maanden zal ik hier een paar van die grensverhalen vertellen.

Erik de Graaf