Mauerfest Berlijn: nu alle andere muren nog

Altijd weer naar Berlijn. Vanaf afgelopen donderdag liep ik er weer een lang weekend rond. Speciaal voor de herdenking van de Val van de Muur op 9 november 1989, op uitnodiging van mijn vrienden uit de oude DDR-oppositie.

Vrijdagavond was ik bij de officiële opening van de herdenkingsfestiviteiten bij de Marschallbrücke over de Spree bij de Rijksdag. De Berlijnse burgemeester schakelde daar een Lichtgrenze van achtduizend ballonnen in, die drie dagen het verloop van vijftien kilometer voormalige en grotendeels verdwenen Berlijnse Muur verlichtten. Na een korte wandeling langs de Spree voer ik als gast van de organisatoren van de Lichtgrenze met een boot van het nieuwe Hauptbahnhof naar de Oberbraumbrücke, die tot 1989 de Oost-Berlijnse wijk Friedrichshain van het West-Berlijnse Kreuzberg scheidde.

De Lichtgrenze verlichtte het vroegere verloop van de Berlijnse Muur sprookjesachtig. Dat was in enorme tegenstelling tot de kale, grauwe en mensonterende werkelijkheid van voor 1989. Vooral in de buurt van de Brandenburger Tor is de historische situatie door de bouw van het nieuwe Regierungszentrum onherkenbaar veranderd. Aan de rauwe historie werd alleen nog herinnerd door honderd vitrines met net zoveel verhalen over de geschiedenis van de Muur. Op diverse plekken langs de Muur werd dit weekend een indrukwekkende film vertoond over veertig jaar Duitse deling. Bijna nog indrukwekkender was het om met de rug naar het scherm het ademloze publiek te bekijken. Jong en oud staarden verbijsterd naar de film.

Zaterdagavond voerden mijn vrienden uit de Oost-Duitse oppositie gasten uit de hele wereld langs historische plekken van de Koude Oorlog. In mijn groepje liep de Amerikaanse astronaut Ron Garon mee, die Europa in 2011 zes maanden vanuit het ruimtestation ISS bekeek. Toen Tom Sello vertelde dat hij en ik elkaar in 1982 als War Resisters over de Muur heen hadden ontmoet keek de F-16-piloot uit de tweede Golfoorlog even raar op. De Vredesnobelprijswinnaar Mohammed Yunus (van de microkredieten) reageerde een stuk enthousiaster. Overigens hield Yunus tijdens een “goede, maar weinig voedzame maaltijd” (zo schijnt het te horen op dat niveau) een pleidooi om delen van de Muur opnieuw op te bouwen om de jeugd te tonen waarom landen, volken en families nooit meer door zo’n obstakel gescheiden mogen worden. Hij hekelde de haast van de Duitsers om de Muur bijna volledig af te breken. 

Aan het slot van de "karige" sterrenmaaltijd hoorde ik dat ik zondagavond tijdens het grote Muurfeest vanaf het grote podium bij de Brandenburger Tor één van de achtduizend ballonnen van de Lichtgrenze mocht oplaten. Zo liep ik tussen een twintigtal DDR-oppositionelen achter onder andere Gorbatsjov, bondspresident Gauck en Walesa het podium op om samen met de dertienjarige Sofi uit Berlijn-Friedrichshain een ballon met een boodschap op te laten. Mijn boodschap was dat “nu alle Muren maar eens tegen de vlakte moeten, zowel de materiele muren als de muren in onze hoofden, zodat de vrijheid ALLE mensen gaat verbinden”. De val van de Muur heeft een gure Koude Oorlog beeindigd, maar daarmee is helaas nog lang niet alle ellende uit de wereld verdreven. Hopelijk kunnen we “Mut zur Freiheit” (de leus van het feest bij de Brandenburger Tor) ook in andere delen van de wereld opbrengen.

Het was een bijzonder weekend in Berlijn. Nu maar weer even gewoon doen.

Erik de Graaf