Meestervervalser Clifford Irving

Vervalsen is niet zo'n fraaie bezigheid, maar een meestervervalser heeft wel wat in zijn mars. Vandaag werd bekend dat Clifford Irving vlak voor de kerst op 87-jarige leeftijd is overleden. Toen hij in 1968 een boek over de Hongaarse meestervervalser Elmyr de Hory schreef kwam hij op het idee om de autobiografie van Howard Hughes te schrijven. Zonder zijn medeweten. Dat ging mis.

In een ruige versie van mijn boek over Marten Toonder senior had ik een paar alinea’s aan Clifford Irving gewijd, die ik uit het uiteindelijke manuscript schrapte. Aanleiding was het hoofdstuk over Johannes Eterman, de vibrerende kunstenaar die als Terpen Tijn in de Bommelverhalen van Seniors zoon Junior onsterfelijk werd. Eterman schilderde Oude Meesters, die hij voorzien van echtheidscertificaten voor veel geld verkocht. “Geen vervalsingen”, schreef Marten Toonder junior vergoelijkend in zijn autobiografie, “maar originelen, geschilderd met verven die hij zelf gemaakt had volgens de recepten van de Ouden”.

Jan Gerhard Toonder, ook een zoon van Senior en broer van Junior, schreef in 1976 naar aanleiding van zijn ervaringen met Eterman een stuk over meestervervalsers, die hij persoonlijk had gekend. In de jaren vijftig woonde Jan Gerhard Toonder grote delen van het jaar op Ibiza. Daar leerde hij Elmyr de Hory kennen, die zelfgemaakte werken van Picasso, Matisse, Braque en Modigliani verkocht. Clifford Irving, die ook een huis op Ibiza had, vond dat wel een inspirerend verhaal en schreef in 1969 Fake! The story of Elmyr de Hori, the Greatest Forger of our time.

Het inspireerde Irving om met Richard Suskind de autobiografie van de mysterieuze Amerikaanse miljardair Howard Hughes schreef. Ze putten uit oude artikelen over het wilde leven van Hughes en de rest verzonnen ze. Een uitgever bood een miljoen dollar, nadat Irving hem op de mouw had gespeld dat Hughes aan zijn levensverhaal meewerkte. De schrijvers rekenden erop dat Hughes nooit zou reageren. De excentrieke miljardair leefde al sinds 1958 als een kluizenaar, die nergens meer op reageerde. Het bleek een misvatting. In 1972 meldde Hughes telefonisch dat hij Irving en Suskind nooit had ontmoet. Tot zijn dood in 1976 zweeg Hughes verder.

De autobiografie van Howard Hughes ging de geschiedenis in als het "beroemdste ongepubliceerde boek van de twintigste eeuw." Irving werd uiteindelijk tot tweeënhalf jaar gevangenis veroordeeld, waarvan hij er zeventien uitzat. Suskind bromde vijf maanden. In 2005 werd de zwendel van Irving verfilmd in The Hoax met Richard Gere in de hoofdrol. De film werd positief ontvangen, behalve door Irving. Hij noemde het een vervalsing van een vervalsing. 

Dat De Hory, Irving en ook eerder ook Van Meegeren tegen de lamp liepen kwam volgens Jan Gerhard Toonder doordat ze behalve intelligent en getalenteerd ook eerzuchtig en ijdel waren. Dat was volgens hem een verschil met Eterman, die als een ware Terpen Tijn “geestelijk helemaal vrij” wilde zijn en niet door materiële rijkdom overmoedig werd. Hij bleef gewoon in zijn bovenwoninkje aan de Haagse Johan van Hoornstraat wonen.

Erik de Graaf