Eendenkooi Nieuw Onrust

De vrijwilligers van Het Groninger Landschap stonden me al op te wachten om trots hun eendenkooi te laten zien. Al jaren werken ze elke donderdag in de groene oase aan de Waddendijk om hun kooi weer in oude glorie te herstellen. Vrijwilliger Jur van der Veen leidde me rond. Kooiker Johannes Straat en zijn hond liepen af en toe een stukje mee.

Ooit waren er honderdvijftig eendenkooien in het waddengebied. Tegenwoordig nog geen dertig. In Het Hogeland zijn er drie overgebleven. De Wytsemakooi boven Uithuizermeeden stamt uit de zeventiende eeuw, maar is al lang buiten gebruik. Twee andere kooien zijn nog wel in functie. Ze liggen nog geen kilometer van elkaar in de Westpolder. Bij de boerderij Manneplaats werd in 1897 een kooi aangelegd in een door een dijkdoorbraak ontstane kolk. Een jaar later ontstond de kooi boven de boerderij Nieuw Onrust. Die moest worden uitgegraven, omdat hier geen kolk was.

Jur liet me Nieuw Onrust zien. Hij legde uit hoe de vangpijpen in de hoeken van de plas werkten. Door de kooiker afgerichte eenden (zogenaamde “wilde staleenden”) lokten ’s nachts voorbijtrekkende eenden vanaf het Wad mee naar hun kooi, vertelde Jur. Daar werden de meegelokte eenden door “tamme staleenden” verleid om de vangpijpen in te zwemmen, op zoek naar voedsel. De kooikerhond joeg hen verder op, waardoor de eenden zich in paniek vastvlogen in de vangpijpen. Aan het eind van de vangpijp draaide de kooiker hen de nek om. De eenden werden opgeslagen in een koelkelder op het terrein, maar na een dag of vier lagen ze al op borden in gerenommeerde restaurants in Londen of Parijs. De vraag naar eenden zonder kogels was groot.

In Nieuw Onrust worden momenteel geen eenden gevangen. Eerst moet de kooi door het Gronings Landschap worden hersteld. De vrijwilligers schermen de vangpijpen af met rieten matten en onderhouden het groen. Het duurt nog wel even voor er weer eenden worden gevangen, schat ik in. En als ze gevangen worden is het niet meer voor de consumptie, maar om ze te ringen voor wetenschappelijk onderzoek.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde kooiker Johannes Straat in zijn fotostudio in Eppenhuizen. U kunt de hele serie lezen op Op verkenning door Het Hogeland.