Ons Boterdiep

Eeuwenlang was het Boterdiep de belangrijkste verkeersader tussen Groningen en Uithuizen. De trekschuit vormde een comfortabele verbinding voor wie het zich kon veroorloven. Het was prettiger dan in een koets over hobbelige wegen. En lopen was ver, vies en vermoeiend. Het klinkt luxueus in zo’n trekschuit. “Onze kleren blijven droog, men maakt geen vuile voeten”, las ik in een verslag. Maar snel ging het niet. Stoomschepen bespoedigden de reis aan het eind van de negentiende eeuw. Later werd het vervoer over water langzaam maar zeker overgenomen door trein- en autoverkeer.

Na 1600 werd het Boterdiep in etappes vanaf Groningen noordwaarts gegraven. Waar mogelijk werd gebruikgemaakt van bestaande waterlopen. In 1616 werd Noorderhoogebrug bereikt. Negen jaar later kwam het Boterdiep in Onderdendam aan. Daarna duurde het nog drieënveertig jaar voordat via Middelstum, Kantens en Doodstil naar Uithuizen kon worden gevaren.

Door de nieuwe vaarroute werd het oostelijke deel van het Hogeland ontsloten. Landbouwproducten konden gemakkelijker naar de stad worden vervoerd en langs de oevers van het Boterdiep ontstonden talloze bedrijven. Van zuivel tot zuurkool en van steen tot gas. Onderdendam groeide als spil in het waterwegennet uit tot een bestuurlijk centrum met het waterschap en een rechtbank met gevangenis.

Regelmatig werd het Boterdiep verbreed, verdiept of omgeleid om aan nieuwe eisen van de tijd te voldoen. In 1877 werd het traject van Fraamklap tot Uithuizen breder om aan snellere schepen doorvaart te verlenen. In de twintigste eeuw werd het Boterdiep in de stad gedempt van het centrum tot aan het Van Starkenborghkanaal. Het nieuwe uiteinde werd van Noorderhoogebrug een paar honderd meter naar het oosten verlegd. In Uithuizen werd ook het noordelijkste uiteinde in 1955 gedempt om ruimte op de Blink te scheppen, om het dorpscentrum te verfraaien. Dempen was een teken van de tijd.

De werkzaamheden houden nooit op. In Uithuizen wordt de haven na ruim zestig jaar opnieuw uitgegraven, ook nu voor een mooier dorpscentrum. En rond Bedum woeden discussies over een verplaatsing van een stuk Boterdiep om de uitbreiding van de zuivelfabriek mogelijk te maken. Cultuurhistorie tegenover economie. Ons Boterdiep. We hopen op een wijs besluit.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde het Boterdiep bij het waterknooppunt in Onderdendam.