Kaap te koop

De Kaap komt te koop. Ik bedoel niet dat u ons donateursblad voortaan in de krantenkiosk zult vinden. Nee, het baken van Rottumeroog komt in de aanbieding. Als we de onlangs gepubliceerde lijst van vijftig door de gemeente Het Hogeland te verkopen gebouwen en monumenten tenminste mogen geloven. Tussen enkele voormalige schoolgebouwen, stations, molens en kerktoren viel mijn oog op de naam van de Kaap op Rottumeroog. 

Eerst overheerste de verbazing. Ik wist al wel dat de gemeente in financiële problemen verkeert. In mijn OZB-heffing zal dat volgend ongetwijfeld zichtbaar worden, maar dat zelfs een leugenbankje in de haven van Zoutkamp en de Kaap op Rottumeroog in de verkoop gaan om de financiële nood te lenigen verbaast me zeer. Toen kwamen er nog even wilde fantasieën: de Kaap als het ideale clubhuis van de Vrienden van Rottum en de Donateursdagen voortaan op Rottumeroog. Dat zou dan kunnen, zeker als het door Gemeentebelangen in de laatste verkiezingscampagne beloofde voetveer van Noordpolderzijl naar Rottumeroog in de vaart komt.

Maar alle gekheid op een stokje. De gietijzeren Kaap uit 1883 is een uniek rijksmonument in kwetsbaar gebied dat valt onder de Wet Natuurbescherming (WNB). Een koper kan toch nauwelijks zijn nieuwe eigendom nauwelijks bezoeken, behalve wellicht met de excursies van Staatsbosbeheer (als hij geluk heeft met een cultuurhistorische bijdrage van de Vrienden van Rottum). En dat voetveer komt er ook niet, want dat is in strijd met de wet. Het was een verkiezingsbelofte voor de bühne.

Telefonische inlichtingen kon ik niet krijgen, vertelde een receptioniste me bij de gemeente toen ik daar wel een poging toe deed. De lijst was wat te vroeg gepubliceerd, wilde ze nog wel kwijt. Twee gemeenteraadsleden vertelden me dat ze ook verbaasd hadden gestaan over de verkoopactie en dat achterliggend beleid tot nu toe ontbrak. Na een mail aan het college ontving ik eerst keurig een ontvangstbevestiging en later een ambtelijke mail zonder antwoorden op mijn vragen. Ik was benieuwd naar de overwegingen om de Kaap te verkopen. Drukt hij te zwaar op de gemeentelijke begroting? Of speelt vooral de angst mee dat het rijksmonument over enkele jaren weer voor veel geld verplaatst moet worden om niet in zee te verdwijnen? Rottumeroog wandelt nog steeds gestaag zuidoostwaarts, waardoor de bebouwing al eeuwenlang van tijd tot tijd aan de noordwestkant van het eiland moet worden gered. Dat ging vroeger al zo met de boerderijen van de voogd en in 1999 werd de Kaap al eens vierhonderd meter verplaatst.

Dat de Kaap acuut gevaar loopt ontkende wethouder Dijkhuis van Het Hogeland in januari 2020 na vragen uit de raad. Daar had hij ook gelijk in, maar hij staat al wel weer op de rand van het duin. Stevig verankerd tot zes meter in de bodem. Maar toch, het strand komt steeds dichterbij en op de langere termijn komt hij toch weer in het water te staan. Een nieuwe verplaatsing gaat weer veel geld kosten en discussie opleveren. De gemeente hoopt die verantwoordelijkheid nu blijkbaar te verkopen.

Erik de Graaf

PS: dit stuk stond in het decembernummer van De Kaap, het donateursblad van de Stichting Vrienden van Rottumeroog en Rottumerplaat. Dick Spijker zorgde voor de illustratie.

Herleeservaring

Zelden herlees ik een boek, maar vier roze banden in mijn boekenkast stonden me er al dik 25 jaar toe te verleiden. Vier maanden geleden begon ik weer aan Jahrestage van Uwe Johnson. Driehonderdzesenzestig dagen uit het leven van Gesine Cresspahl, beginnend op 21 augustus 1967. Tot nu toe hield ik me steeds keurig aan mijn dagelijkse portie. Gisteren kon ik me voor het eerst niet inhouden en herlas ik alvast de dag van 19 december 1967 om de eerste band uit te krijgen.

Elke ochtend neemt Gesine Cresspahl de New York Times door. “In de afgelopen week zijn in Vietnam 2376 mensen beroepsmatig aan de oorlog gestorven”, leest ze op 15 september. In november ontvangt een echtpaar uit Chico in Californië een bodybag uit Vietnam met een vreemde man in plaats van hun gesneuvelde zoon. Op 13 december meldt de krant dat bijna 750 Amerikaanse soldaten wegens dienstweigering zijn veroordeeld. Tussen alle berichten door vertelt Gesine over haar leven in New York met haar achtjarige dochter Marie, die vroegwijs haar vinger legt op talloze onrechtvaardigheden in de Amerikaanse samenleving van de jaren zestig.

Kleine verhalen uit het dagelijks leven worden afgewisseld met grote verhalen uit het leven van de familie Cresspahl onder twee Duitse dictaturen in het fictieve stadje Jerichow in Mecklenburg. Gesine werd er op 3 maart 1933 geboren. Van Hitlers nationaalsocialistische dictatuur raakte de familie in het oosten van Duitsland in de communistische DDR-dictatuur verzeild. Vader Cresspahl werd na de Tweede Wereldoorlog als sociaaldemocraat burgemeester van Jerichow, maar viel al snel in ongenade en kwam om het leven in een Russisch kamp. In het echt kwam de vader van de schrijver niet anders aan zijn eind.

Het is een indrukwekkend boek. Onmogelijk na te vertellen na één keer lezen, na twee keer waarschijnlijk nog niet. Op elke dag kun je eindeloos kauwen en herkauwen. Toen ik er in augustus weer in begon wist ik niet dat er een Nederlandse vertaling in aantocht was, die nu her en der vijf sterren krijgt. Vandaag voel ik leegte, omdat ik gisteren al de negentiende december 1967 beleefde. Stom, het voelt bijna als verraad. Morgen verder met de twintigste. En dan weer netjes dag voor dag. Nog acht maanden.

Erik de Graaf

PS: In 2016 kwam ik op een fietsvakantie door Klütz in Mecklenburg, dat model staat voor Jerichow.