Herleeservaring

Zelden herlees ik een boek, maar vier roze banden in mijn boekenkast stonden me er al dik 25 jaar toe te verleiden. Vier maanden geleden begon ik weer aan Jahrestage van Uwe Johnson. Driehonderdzesenzestig dagen uit het leven van Gesine Cresspahl, beginnend op 21 augustus 1967. Tot nu toe hield ik me steeds keurig aan mijn dagelijkse portie. Gisteren kon ik me voor het eerst niet inhouden en herlas ik alvast de dag van 19 december 1967 om de eerste band uit te krijgen.

Elke ochtend neemt Gesine Cresspahl de New York Times door. “In de afgelopen week zijn in Vietnam 2376 mensen beroepsmatig aan de oorlog gestorven”, leest ze op 15 september. In november ontvangt een echtpaar uit Chico in Californië een bodybag uit Vietnam met een vreemde man in plaats van hun gesneuvelde zoon. Op 13 december meldt de krant dat bijna 750 Amerikaanse soldaten wegens dienstweigering zijn veroordeeld. Tussen alle berichten door vertelt Gesine over haar leven in New York met haar achtjarige dochter Marie, die vroegwijs haar vinger legt op talloze onrechtvaardigheden in de Amerikaanse samenleving van de jaren zestig.

Kleine verhalen uit het dagelijks leven worden afgewisseld met grote verhalen uit het leven van de familie Cresspahl onder twee Duitse dictaturen in het fictieve stadje Jerichow in Mecklenburg. Gesine werd er op 3 maart 1933 geboren. Van Hitlers nationaalsocialistische dictatuur raakte de familie in het oosten van Duitsland in de communistische DDR-dictatuur verzeild. Vader Cresspahl werd na de Tweede Wereldoorlog als sociaaldemocraat burgemeester van Jerichow, maar viel al snel in ongenade en kwam om het leven in een Russisch kamp. In het echt kwam de vader van de schrijver niet anders aan zijn eind.

Het is een indrukwekkend boek. Onmogelijk na te vertellen na één keer lezen, na twee keer waarschijnlijk nog niet. Op elke dag kun je eindeloos kauwen en herkauwen. Toen ik er in augustus weer in begon wist ik niet dat er een Nederlandse vertaling in aantocht was, die nu her en der vijf sterren krijgt. Vandaag voel ik leegte, omdat ik gisteren al de negentiende december 1967 beleefde. Stom, het voelt bijna als verraad. Morgen verder met de twintigste. En dan weer netjes dag voor dag. Nog acht maanden.

Erik de Graaf

PS: In 2016 kwam ik op een fietsvakantie door Klütz in Mecklenburg, dat model staat voor Jerichow.