Doof in de politiek

Sommige politici lijken doof en ook nog eens blind voor de maatschappelijke problemen van het moment. In het Oostenrijkse parlement zit sinds afgelopen zomer in de Groene fractie een gehoorloze vrouw, die juist in gebarentaal haar statements heel duidelijk weet te maken.

Helene Jarmer verloor haar gehoor op tweejarige leeftijd door een auto-ongeluk. Dat plaatste haar overigens op één lijn met haar ouders, die al doof waren. Zo werd de gebarentaal haar moedertaal. De geschreven en lipgelezen taal was voor haar een moeizaam bestudeerde vreemde taal, waarin ze wél haar academische studie moest volgen en carriere moest maken. Ze was jarenlang voorzitter van een Oostenrijkse bond voor doven en slechthorenden en docent voor onderwijs aan gehoorlozen aan de universiteit van Wenen.

Sinds juli is Helene Jarmer lid van de Groenen in het Oostenrijkse parlement. In haar maiden speech gaf ze een college over en in gebarentaal, dat door een doventolk vertaald werd. “Tot nu was het zo dat doven alles moesten doen om door de horenden begrepen te worden”, gebaarde Jammer. “Nu moeten de collega-parlementariërs eraan werken, dat ze ook met mij kunnen communiceren”. Haar indrukwekkende speech is te zien op youtube.

Erik de Graaf

Hey Sowjet

In april 1969 reed een Russische militaire kolonne door het zuiden van de DDR oostwaarts. De sovjetmilitairen keerden terug uit Tsjechoslowakije, waar ze in augustus 1968 de Praagse Lente met grof militair geweld hadden neergeslagen. In het plaatsje Schneeberg in het Erzgebirge werden studenten door de communistische partij gemobiliseerd om de Russische soldaten met bloemen en gejuich te verwelkomen.

Sommigen voelden daar niets voor. In de ogen van zeven vrienden hadden de Russen zojuist de hoop op een humaner socialisme de kop ingedrukt. Ze beklommen de Russische tanks zonder bloemen om de soldaten ter verantwoording te roepen. De actie leek met een sisser af te lopen, maar negen maanden later, in januari 1970, werden ze alsnog gearresteerd. Op verdenking van “staatsvijandelijke groepsvorming” en “staatsvijandelijke hetze”.

In het Stasi-verslag van weer een jaar later (april 1971) lees ik nu hoe de vork volgens de openbare aanklager in de steel zat. Onder leiding van Uli Schaarschmidt (19 jaar toen hij gearresteerd werd) luisterden de “staatsvijanden” regelmatig naar de West-Duitse radio, lazen ze boeken van afvallige communisten als Ernst Bloch en Wolfgang Leonhard en legden ze gedichten van gevierde dichters als Kurt Tucholsky en Bertolt Brecht opzettelijk verkeerd uit. Doel van de “Groep-Schaarschmidt” was volgens de Stasi te komen tot een “Reformsozialismus”, naar het voorbeeld van de Tsjechische contra-revolutionairen van 1968. De activiteiten vonden volgens de Stasi vooral plaats na de “hulpmaatregelen van de broederlanden in Praag in 1968” (voor als u niet gelooft wat u leest: bedoeld wordt het militaire ingrijpen door de Russen).

De vrienden kregen fikse gevangenisstraffen. Schaarschmidt kreeg vijf jaar en zes maanden aan de broek, maar kwam in 1972 onverwachts vrij in ruil voor in West-Duitsland gearresteerde DDR-spionnen. Om de liefde koos hij ervoor in Oost-Duitsland te worden vrijgelaten. Net als zijn vriendin overigens, die drie jaar vastzat. Jarenlang werkte Schaarschmidt als elektricien voor een minimuminkomen. In 1980 verhuisde hij naar Oost-Berlijn, waar het beter toeven was dan in het oerstalinistische zuiden van de DDR. Na de val van de Muur in 1989 verhuisde hij naar München, waar hij tegenwoordig als kunstenaar leeft. In de afgelopen jaren heeft hij ook tekeningen gemaakt van episoden uit zijn leven, waaronder deze van de actie op de Russische tank met de titel Hey Sowjet. In het retrospectief van Schaarschmidt kunt u er meer bekijken.

Erik de Graaf

Berlage in Usquert

Usquert was in de eerste helft van de twintigste eeuw relatief een van de rijkste gemeenten van Nederland. Wassenaar, Bloemendaal en het Gooi verbleekten erbij. De enorme rijkdom was echter beperkt tot een kleine elite van grote herenboeren. Tegelijkertijd had de socialistische SDAP, de vooroorlogse voorloper van de PvdA, tot ver na de Tweede Wereldoorlog de absolute meerderheid in de gemeenteraad.

Rijk en vooruitstrevend. In april 1929 besloot de gemeenteraad van Usquert tot de bouw van een nieuw gemeentehuis. Hendrik Petrus Berlage, volgens de burgemeester “Neerlands grootsten bouwmeester van den tegenwoordigen tijd”, kreeg de opdracht een modern gebouw te ontwerpen. Het is Berlages enige gemeentehuis. Toen hij tijdens de bouw vanuit Amsterdam kwam kijken vond hij zijn creatie schril afsteken bij de rentenierswoningen van de herenboeren in het dorp. Reden om er een extra torentje op te bouwen, waarvoor de financiers aanvankelijk de kosten niet wilden betalen. De gemeenteraad deed echter niet moeilijk over de extra uitgaven, ook al had Berlage aangeboden het eventueel dan zelf maar te bekostigen.

In januari 1930 werd het gemeentehuis feestelijk ingewijd. In de hal voor de raadszaal wordt de raadsleden alle wijsheid gewenst:

"Heil ’t nieuwe huis! USQUERT’s gemeentenaren tot vreugd, waar raadszaal hunnen daad vereent. Vermoge hij dan, tot bloei van de gemeent, steeds nieuwe kracht tot wijzen raad te garen."

Tot de gemeentelijke herindeling van 1990 heeft het Berlagehuis als gemeentehuis gediend. Vandaag was het in zijn volle glorie te bewonderen op de Open Monumentendag.

Erik de Graaf

Bericht van Freek

Freek de Jonge is pas 65 geworden. Geen moment voor rust, maar juist voor een tournee over zijn roots en zijn jeugd in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Vorige week startte de tour langs de plaatsen van zijn jeugd in het Groningse Winsum, een kleine tien kilometer van het dorp Westernieland waar hij in 1944 in de pastorie (zie foto) werd geboren.

Tien dagen geleden ontving ik ’s avonds laat een e-mail van Freek de Jonge. Of ik hem in verband met een optreden in Winsum in het aanstaande weekend wilde bellen of mailen om een paar vragen over zijn geboortestreek te beantwoorden. Verbaasd over hoe hij daarvoor bij mij terechtkwam belde ik aan het eind van de volgende middag het opgegeven o6-nummer. Een voornaamgenoot meldde me dat ik zou worden teruggebeld als ik mijn naam en telefoonnummer zou inspreken. Later op de avond kreeg ik iemand uit Zutphen aan de lijn, die echter niets over Freeks nostalgische tour wist. Verkeerd nummer. Ik begon te vermoeden dat ik in de maling genomen was, maar mailde toch nog even dat ik altijd bereid was iets over Noord-Groningen te vertellen.

Eergisteren, drie dagen na Freeks laatste Winsumer optreden, ontving ik een reactie:

“beste erik

het lot heeft beslist
jammer
zoals vaak
de opnames zijn voorbij
wie weet ooit

bedankt en groet

freek de jonge”

Ter voorbereiding van zijn rondgang langs kleine theaters wilde Freek gesprekken met (ex-) streekgenoten voeren. Leuk dat hij daarvoor blijkbaar bij mij terechtkwam. Jammer dat we elkaar niet gesproken hebben. Ik had hem misschien behulpzaam kunnen zijn, maar zou hem ook gevraagd hebben iets te doen voor zijn mogelijke opvolgers bij de Jeugdtheaterschool Wonderboom in Noord-Groningen. Wie weet toch, ooit!

Erik de Graaf

Noordpolderzijl

Voor het eerst sinds tientallen jaren lag vandaag de voltallige UQ-vloot in de haven van Noordpolderzijl. Althans de vijf vissersschepen uit Usquert die nog in de vaart zijn. Aanleiding was de presentatie van een lees- en kijkboek over de geschiedenis van Noordpolderzijl, de thuishaven van vissers en robbenjagers.

Noordpolderzijl is de kleinste zeehaven van Nederland, gelegen in Noord-Groningen. Net boven Usquert, een kwartiertje fietsen vanuit Warffum. Het ontstond door de bouw van een spuisluis na de inpoldering van de Noordpolder in 1814. Het is een unieke plek aan het Wad, met uitzicht op de onbewoonde eilanden Rottumerplaat en Rottumeroog. Op iets grotere afstand zie je het Duitse toeristeneiland Borkum liggen. Wie Noordpolderzijl eenmaal kent gaat er van tijd tot tijd even de kop boven de dijk steken. En daarna wat drinken in het voormalige sluishuis.

Dat Noordpolderzijl een unieke plek is wordt alleen al bewezen door het feit dat het is afgebeeld op prachtige oude schoolplaten. Tot vandaag kende ik de schoolplaat Het Groninger Wad van B. Bueninck uit 1914 de Wolters Uitgeversmaatschappij (bovenste afbeelding). Ook kende ik de schoolplaat Landbouw in de Noordpolder uit 1916 (onderste afbeelding), die staande op de dijk bij Noordpolderzijl landinwaarts blikt. In het fraaie nieuwe boek over Noordpolderzijl zag ik vandaag een nog vroegere schoolplaat van het Groninger Wad uit 1886, waarvan ik helaas verder nog geen afbeelding heb. De middelste afbeelding is van vanmiddag tussen de buiten door.

Erik de Graaf

De stille stad en de koopzondag

De discussie over de koopzondag woedt weer. Ik heb niet veel tegen de principiële argumenten vóór de koopzondag, die ook door René Kerkwijk in stelling worden gebracht. Toch blijf ik een ding jammer vinden, namelijk dat het steeds lastiger wordt om van "de stille stad" te genieten. Wanneer kun je nog ronddwalen in het centrum van een grote stad zonder de inkopende mensenmassa's en zonder de wijd geopende winkeldeuren waaruit de "verkoopbevorderende" muziek klinkt, die mij eerlijk gezegd altijd al voordat ik een broek of schoenen in de juiste maat heb gevonden de winkel doet uitvluchten. Onthaasten is ook belangrijk, daar is iedereen het wel over eens, maar het wordt lastig daarvoor een moment te vinden in een historische stadscentrum. Jammer!

Erik de Graaf

Arbeidsstress

De vakantie is voorbij. Het onderwijs is weer in volle gang, vorige week ben ik weer begonnen. Dat is weer wennen, maar ook leuk. Alleen glipt de tijd in de drukke beginperiode door de vingers. Van de week vond ik een briefje aan mijn vrouw, toen vriendin, uit het blijkbaar net zo drukke 1982. Het is nu weer even van toepassing, maar het komt ook weer goed.

Hoi,
‘k ben gaan rennen
rennen – rannte - gerannt
sterk werkwoord

Zullen we om half zeven eten?
essen – aβ – gegessen
sterk werkwoord

Liefs van Erik

PS: als P. bellt (=blaft), zeg dan dat ik leip van ‘m word

Erik de Graaf