Jan Palach was geen dwaas!

In april 1969 reed een Russische militaire colonne door het zuiden van de DDR. De sovjetmilitairen keerden terug uit Tsjechoslowakije, waar ze in augustus 1968 de Praagse Lente met grof militair geweld hadden neergeslagen. In Schneeberg in het Erzgebirge werden studenten door de Oost-Duitse communistische partij gemobiliseerd om de Russische soldaten met bloemen en gejuich te eren.

Daar voelde lang niet iedereen voor. De Russen hadden in Praag hun hoop op een humaner socialisme de kop ingedrukt. Uli Schaarschmidt beklom met zes vrienden zonder bloemen de Russische tanks. Om de soldaten ter verantwoording te roepen voor hun daden. De actie leek met een sisser af te lopen, maar negen maanden later, in januari 1970, werd de “Bende van Schaarschmidt” alsnog gearresteerd. Op verdenking van “staatsvijandelijke groepsvorming” en “staatsvijandelijke hetze”.

Bij een huiszoeking nam de Stasi elk van spoor van “verkeerd denken” mee. Onder andere een schets met de titel Jan Palach war kein Irrer (Jan Palach was geen dwaas), die Schaarschmidt had gemaakt nadat de Praagse student Jan Palach zich uit protest tegen de Russische bezetting van Tsjechoslowakije in brand had gestoken op het Praagse Wenceslasplein. Op 19 januari 1969 overleed hij aan zijn verwondingen. Volgens de autoriteiten was Palach een dwaas. Schaarschmidt wist dat dat gelogen was, maar dat het om een politieke daad ging. Ruim twintig jaar later vond Schaarschmidt zijn schets terug bij de inzage in zijn Stasi-dossier.

Enkele maanden geleden berichtte ik dat dat Uli Schaarschmidt (overigens nog maar 19 jaar toen hij gearresteerd werd) en zijn vrienden fikse gevangenisstraffen kregen. In het Stasi-dossier vond hij twintig jaar later een opsomming van strafbare feiten. Hij had regelmatig naar de West-Duitse radio geluisterd, boeken van afvallige communisten als Ernst Bloch en Wolfgang Leonhard gelezen en (foei!) gedichten van Kurt Tucholsky en Bertolt Brecht opzettelijk verkeerd uitgelegd. Bovendien was hij aanhanger van het Tsjechische “Reformsozialismus” van 1968 (anderen noemden dat het socialisme met een menselijk gezicht). Genoeg voor vijf jaar en zes maanden gevangenisstraf.

Erik de Graaf