“Amateurisme is de vloek van de liberalen”

In 2007 deed Geert Wilders voor het eerst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen onder de naam Partij voor de Vrijheid. De PVV was een afscheiding van de VVD. De Partij van de Vrijheid, afgekort PvdV, was van 1946 tot 1948 ook al een voorloper van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD).

Vanaf 1945 waren de liberalen lange tijd op zoek naar hun plaats binnen de nieuwe politieke wereld. Daarbij hadden ze het tij niet mee. Het liberale gedachtegoed was allesbehalve populair in een tijd van wederopbouw met een prominente overheidsrol. Het werd bovendien sterk geassocieerd met het kapitalisme, dat in de jaren dertig tot crisis en werkloosheid had geleid. De liberale crisis bleek na de bevrijding nog niet overwonnen.

Net zo verdeeld als vóór de oorlog kwamen de liberalen in 1945 terug op het politiek toneel. Zoekend naar de juiste weg sprongen ze alle kanten op. De liberalen uit de vooruitstrevende Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) zochten hun heil in februari 1946 in de doorbraakpartij Partij van de Arbeid. En vanuit de behoudende Liberale Staatspartij (LSP) ontstond de Partij van de Vrijheid, die onder leiding van de latere minister van Buitenlandse Zaken en NAVO-secretaris Dirk Stikker, een 'liberalisme met een sociaal gezicht' wilde uitdragen. Als een derde weg tussen rechts en links, leidend “naar de vrijheid, mits wij onze vooruitstrevende ideeën over sociale gerechtigheid ingang kunnen doen vinden”, aldus een brief van het bestuur aan de afdelingen.

Ondanks alle goede bedoelingen bleek de PvdV in de praktijk niets anders te zijn dan een voortzetting van de stoffige LSP. “Amateurisme is de vloek van de Nederlandse liberalen”, schreef Stikker in 1966 in zijn Memoires. De PvdV behield overduidelijk het karakter van een liberale kiesvereniging: zwak georganiseerd, vrijblijvend en van behoudende, antisocialistische snit. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de nieuwe liberale formatie maar kort bestond. In januari 1948 vormde de PvdV samen met teleurgestelde vrijzinnig-democraten uit de PvdA de VVD.

Erik de Graaf