Marten Toonderpad

Jaren geleden stelde de Historische Kring voor een straat in het uitbreidingsplan De Laan Zuid in Warffum te noemen naar Marten Toonder senior.  B&W van Eemsmond gingen om onduidelijke reden niet akkoord en noemden de straten naar Van Dijk en Toxopeus, de voogden van Rottumeroog tussen 1782 tot 1908. De straatnaambordjes met Van Dijk en Toxopeus staan nu eenzaam in een niet gebouwde wijk, als voogden op een (vrijwel) onbewoond eiland. Die vergissing lijkt nu goed te gaan worden gemaakt door een pad op Rottumeroog naar Toonder te noemen. Na bijna 125 jaar keert Toonder terug naar het eiland van zijn jeugd.

De noeste arbeiders van Rottumeroog werden niet op de straatnaambordjes herdacht. Marten Toonder bleef onbenoemd in zijn geboortedorp Warffum. Het enige tegenargument van B&W was indertijd dat de Warffumer Marten Toonder verward zou kunnen worden met de beroemde schrijver en striptekenaar Marten Toonder. Dat leek mij een overkomelijk probleem. Het waren tenslotte vader en zoon. Zelf losten zij het heel eenvoudig op door de vader Senior te noemen.

Senior werd in 1879 in Warffum geboren. Hij groeide onder arme omstandigheden op bij zijn grootouders. Nadat zijn grootvader in 1886 in een storm op het Wad verdronk moest hij op zeer jonge leeftijd vaak bij boeren werken. Elke stuiver was keiharde noodzaak. Naar school kon hij alleen als er geen werk voor hem was. Op tienjarige leeftijd ging Marten Toonder als eierzoeker voor de voogd op het eiland werken. Voor elf gulden in een half jaar, maar vooral met kost en inwoning. Het eten op het eiland was goed en in overvloed. Daardoor had zijn grootmoeder in Warffum een zorg minder. Marten klom op van eierzoeker tot schaapjongen en schippersknecht. Hij bleef negen jaar op Rottumeroog met één onderbreking. In 1895 was hij de schippersknecht van de robbenjager, visser en jutter Jan Brands (zie foto onder) uit Usquert, die ook wel de Waddenpiraat werd genoemd. In een getuigschrift voor Toonder schreef Brands dat hij later nooit meer zo’n goede knecht had gehad.

Toonder monsterde in 1899 aan als matroos op de grote vaart. Hij leerde als twintiger goed lezen en schrijven, studeerde aan de Zeevaartschool in Delfzijl en klom op tot zeekapitein. Na zijn pensionering werkte hij mee in de Toonderstudio’s van zijn inmiddels beroemde zoon met dezelfde naam, de geestelijk vader van Ollie B. Bommel en Tom Poes. Ook beschreef Senior zijn  herinneringen aan Warffum en Rottumeroog, die door zijn tweede zoon werden bewerkt en uitgegeven. Toonder senior overleed in 1965.

Ik was verheugd te lezen dat het huidige gemeentebestuur van Eemsmond, opnieuw na voordracht door de Historische Kring, voorstelt om twee paden op Rottumeroog en Rottumerplaat  te noemen naar Marten Toonder (zonder de toevoeging senior) en de Waddenpiraat Jan Brands. Het zijn kleurrijke personen uit Warffum en Usquert, die nauw verbonden zijn met de arme kant van de geschiedenis van Noord-Groningen en het Wad.

Erik de Graaf