Auw!

GroenLinks is uit de raad van de gemeente Eemsmond gevallen. Twee zetels verloren. Voor het eerst sinds 1994 geen groen en links geluid meer in Eemsmond. Voorgoed, want over vier jaar zal Eemsmond zijn opgegaan in een groter verband van “Lauwerszee tot Dollard tou”. Daarmee is GroenLinks in Eemsmond geschiedenis geworden en kan ik er weer wat over schrijven.

Louis de Munck uit Oudeschip zette GroenLinks vanaf 1989 op de politieke kaart van Eemsmond. Eerst buiten de raad, later als het eerste GroenLinkse raadslid van de gemeente. Tot 2006 kende de partij electoraal een stijgende lijn. Na 3% (0 zetels) in 1989, 4,7% (1 zetel) in 1994, 6,4% in 1998 en 2002 (beide keren 1 zetel) werd in 2006 een tweede raadszetel behaald (11,2%). In 2010 was er voor het eerst verlies voor GroenLinks in Eemsmond (9,9%, maar met behoud van twee zetels). Gisteren kelderde GroenLinks tot 4% en was daarmee terug bij af. Pijnlijk, want dat ook die ene zetel verloren is gegaan komt ook door onzichtbaarheid en visieloosheid. Ik weet zeker dat GroenLinks in Eemsmond altijd één zetel moet kunnen halen. 

Er was sprake van een politieke aardverschuiving in aardbevingsgevoelig Eemsmond. Naast GroenLinks was de PvdA de grote verliezer (van 5 naar 2 zetels). Gemeentebelangen won (van 4 naar 5) en de overige zittende partijen bleven gelijk: CDA op drie zetels, Christenunie op twee en de VVD op één. Twee partijen kwamen nieuw in de raad van Eemsmond: de SP met drie zetels en D66 met één zetel.

Als ex-lijsttrekker van GroenLinks in 2002 en 2006 werd ik vannacht voortdurend gecondoleerd na het bekend worden van de uitslag in de raadszaal in Uithuizen. Slechts een enkele keer bekende ik dat ik gisteren voor het eerst in mijn leven niet op GroenLinks (of voorgangerpartij PSP) heb gestemd. Tijdens een tenenkrommend, kwaliteitsarm lokaal verkiezingsdebat in het café van Warffum besloot ik vorige week dat ik voor een nieuwkomer in de Eemsmonder raad zou kiezen. In de hoop dat die de dooie boel eens met wat kwaliteitsimpulsen zouden kunnen opschudden. Gisterochtend, voordat de stembureaus openden, mailde ik aan mijn dorpsgenote Sandra Herkströter: “Ik doe eens gek, ik stem SP. Doe er iets mee”.

Toch voelt het gek, alsof er met GroenLinks ook nog een stukje van mezelf uit de raad van Eemsmond is verdwenen. Ik hoop dat ik niet nog eens zulke StraPatsen hoef uit te halen. Ik hoop wel dat er een nieuwe wind opsteekt in de raad van Eemsmond.

Erik de Graaf

Mijn twaalfhonderdste hotelkamer

De Duitse schrijver Klaus Mann bracht zijn halve leven in hotels door. In Parijs, Nice, Cannes, Madrid, Los Angeles of New York. Waar eigenlijk niet? Uit burgerlijke onrust of op de vlucht. Alleen al in Amsterdam logeerde hij tijdelijk in grote luxe hotels als Americain, Amstel, Victoria, Europe en Carlton, maar ook in eenvoudiger optrekjes als Hotel Eden in de Warmoesstraat (zie foto vanaf het Damrak, links naast de doorgang).

Al in 1931, zijn Exil was toen nog niet eens begonnen, schreef hij een gedicht als groet aan zijn 1200^e hotelkamer:

Zwölfhundertstes Hotelzimmer – sei mir gegrüβt!  

Sei mir gegrüβt, mit mäβig gutem Bett, Spiegelschrank,

Kommode, wackeligem Schreibtisch;

Mit rosa Nachttischlampe, abgeschabtem Teppich,

Wasserkaraffe, Briefpapier, Kofferständer.

sei gegrüβt, Heimat seit einer halben Stunde,

Heimat für zwei, drei oder vierzehn Tage -:

Wirst du mir freundlich gesinnt sein?

Werde ich bei dir ausruhen dürfen?

Klaus Mann was een hotelnomade. Of hij daar gelukkig van is geworden is de vraag.

Erik de Graaf

Gordijnenbelasting

In 1986 had ik in Groningen Peter “Blase” Rösch op bezoek met een groep van de DDR naar West-Berlijn uitgeweken Ossies. Blase was als ervaringsdeskundige “de reisleider”. Hij was tenslotte al in 1981 vanuit de Stasi-gevangenis in Gera naar het westen vrijgelaten, nadat zijn vriend Matthias Domaschk tijdens gevangenschap onder nooit opgehelderde, verdachte omstandigheden om het leven was gekomen.

Met Blase leidde ik de groep rond door Groningen. In de buurt achter het Noorderplantsoen verbaasden ze zich erover dat je overal door de ramen de huizen binnen kon kijken. Hoe was het mogelijk, vroegen ze zich met hun recente Stasi-trauma's af, dat Nederlanders zich zo op de vingers lieten kijken door geen gordijnen dicht te trekken?

Blase wist de reden. “Es gibt in den Niederlanden Gardinensteuer”, verkondigde hij zo gedecideerd dat ik niets anders kon dan zijn theorie lachend bevestigen. Gordijnenbelasting. Het is een mooi onuitroeibaar verhaal dat er in Nederland zoiets heeft bestaan. In werkelijkheid is het verhaal terug te voeren op de deuren- en vensterbelasting, die als een OZB-avant-la-lettre door Napoleon werd ingevoerd, omdat ze beter controleerbaar was dan de inkomstenbelasting. Uit protest metselden sommige huizenbezitters hun ramen dicht, maar na de Franse tijd hield koning Willem I de belastingvorm in stand.

De fabel van de gordijnenbelasting schoot me vanochtend te binnen toen ik een interessant artikel las over de onlogica van ons belastingstelsel.

Erik de Graaf

Liever Eemsmond dan Oegstgeest

Vorig jaar schreef De Telegraaf dat ik de historicus van het openluchtmuseum in Warffum was, maar toen ik de directeur vroeg waar mijn salaris bleef antwoordde hij terecht dat ik die krant nooit had geloofd en dat dus ook nu niet moest doen.

Gisteren begreep ik uit hetzelfde “dagblad voor wakker Nederland” dat Warffum in een van de minst aantrekkelijke gemeenten van Nederland ligt. Op een ranglijst van de fijnste tot de minst fijne gemeente hoorde Eemsmond bij de onderste drie. En dat terwijl ik het hier prima naar mijn zin heb. Een prachtig huis in een rustige omgeving. Wijde uitzichten over open landschap, het Wad op twee kilometer afstand. Oeroud cultuurlandschap en nooit een file als ik naar mijn werk in A’dam, eh… Appingedam, rijd.

Ik zou deze omgeving voor geen goud willen verruilen voor Oegstgeest in het overvolle westen, dat bovenaan staat in de ranglijst van De Telegraaf. Dan maar wat minder aanbod in de winkels en veel lagere huizenprijzen (in Oegstgeest zou ik niet eens een huis op twaalfhonderd vierkante meter grond kunnen betalen). Dat waren enkele van de crtiteria waarop De Telegraaf de 400 Nederlandse gemeenten beoordeelde.

Natuurlijk hebben we problemen in Noord-Groningen. Onzekerheid over aardbevingen en bodemdaling, krimp en onvoldoende werkgelegenheid. Maar verhuizen? Nee, liever niet. Henk Binnendijk schreef gisteren al in een column dat veel Groningers nog niet dood gevonden zouden willen worden in Oegstgeest. Vanochtend om 7.00 uur trof een wandelaar bij de Klinkenbergerplas in Oegstgeest een lijk aan. De identiteit is nog niet bekend, maar hopelijk is het geen Groninger.

Erik de Graaf

Klaus Mann in Hotel Eden, Warmoesstraat, Amsterdam

Klaus Mann was van goede literaire komaf. Vader Thomas schreef talloze klassiekers, waarvoor hij in 1929 de Nobelprijs voor de literatuur ontving. Ook het werk van zijn ome Heinrich Mann behoort tot op de dag van vandaag tot het Duitse literaire erfgoed. In zo’n familie kun je misschien maar beter geen schrijver willen worden.

Klaus Mann (1906-1949) had echter wel degelijk literaire aspiraties, maar stond zijn leven lang in de schaduw van zijn vader. “Die bitterste Perspektive meines Lebens”, noemde Klaus dit. Toch heeft hij enkele fantastische romans geschreven, zoals het door István Szábo verfilmde Mephisto. Roman einer Karriere (1936) en Der Vulkan (1939).

Van nazi’s moest Klaus Mann niets hebben. Na Hitlers machtsgreep werd zijn werk en dat van zijn familie verbrand en verboden. “Gestern also sind auch meine Bücher in allen deutschen Städten öffentlich verbrannt worden; in München auf dem Königsplatz. Die Barbarei bis ins Infantile. Ehrt mich aber”, schreef hij in mei 1933 in zijn dagboek. Al in datzelfde jaar moest Klaus Mann Duitsland verlaten. Regelmatig bivakkeerde hij in Parijs, maar Amsterdam werd zijn hoofdkwartier. Voor Uitgeverij Querido gaf hij het tijdschrift Die Sammlung uit met teksten van uit hun vaderland gevluchte Duitse schrijvers.

In Amsterdam woonde Klaus Mann meestal in hotels, zoals hij ook al  voor 1933 met het geld van zijn familie gewend was. Hij huurde kamers in alle grote en in veel kleine hotels in Amsterdam. Een tijdje logeerde hij Hotel Eden in de Warmoesstraat. Aan het hotel op nummer 24 herinnert tegenwoordig alleen nog een bordje dat Joseph Roth in 1936 en 1937 er een poosje woonde. Als je dat bordje leest komen de hasjgeuren je tegemoet, want het voormalige hotelpand heeft nu als Coffeeshop Hunter’s aantrekkingskracht op toeristen.

Als Klaus Mann dat had geweten. Een goede coffeeshop was hem indertijd goed van pas gekomen. Al vanaf 1929 gebruikte Klaus Mann drugs. Van hasj tot morfine en heroïne. Na de Tweede Wereldoorlog leidde onder andere dat tot zijn ondergang. Op 21 mei 1949 pleegde hij zelfmoord in Cannes in Frankrijk.

Erik de Graaf

Friedensreich R.D. Hundertwasser

Als Friedrich Stowasser werd hij in 1928 in Wenen geboren als zoon van een katholieke vader en een joodse moeder. Zijn vader overleed kort na Friedrichs geboorte. Zijn moeder liet hem na de inlijving van Oostenrijk door Hitlers Duitsland in 1938 katholiek dopen om hem onopvallend de oorlog door te laten komen.

Als kunstenaar noemde Stowasser zich Hundertwasser. Volledig: Friedensreich Regentag Dunkelbunt Hundertwasser. Een mafkees zou je denken, maar wel een met stijl. Zijn schilderijen waren kleurrijk als zijn naam. Zijn zelfontworpen gebouwen net zo levendig als hijzelf. Beroemd zijn het Hundertwasserhuis in Wenen, een groen tankstation of de Hundertwasser-toiletten in Nieuw-Zeeland.

Twee jaar geleden bezocht in de Hundertwasser-Bahnhof in het Duitse Uelzen, ten zuidoosten van Hamburg. Prachtig om daar uit de trein te stappen. Zelfs de toiletten zijn in stijl. “Zo kleurrijk als een fantastische sprookjeswereld”, noemde Hundertwasser het treinstation. Het schiep hij idee, maar beleefde de realisatie niet meer. Begin 2000 overleed Hundertwasser. Later dat jaar werd het geopend.

Erik de Graaf

PS - klik hier voor meer foto´s van Hundertwasser-Bahnhof Uelzen