Grensverkenning op het Reitdiep

Vroeger werden gemeentegrenzen aangegeven met een grenspaal, zoals er tussen Leens en Ulrum nog een staat. Of er stond een tolhuis, zoals dat bij Breede tussen Warffum en Baflo herkenbaar is. Tegenwoordig zie je de gemeentegrens op de navigatie in het dashboard of door de plaatsnaamborden aan de rand van de weg.

Het Hogeland krijgt veel natte gemeentegrenzen. Van Wierumerschouw tot aan Zoutkamp wordt het Reitdiep de grens met de buurgemeente Westerkwartier. De westgrens met Friesland loopt dwars door het Lauwersmeer van Zoutkamp tot Lauwersoog. En vanaf de Cleveringsluizen gaat de noordgrens boven Rottumeroog en Rottumerplaat langs en vervolgens weer terug naar de Eemshaven. Daar gaat de grens weer aan wal. Water verandert in asfalt. Terug naar Bedum en Adorp volgt de gemeentegrens grofweg de Eemshavenweg.

Stukje bij beetje verkennen we de grens van Het Hogeland. Onlangs liepen we een heel eind langs het Reitdiep richting Zoutkamp, over de hard bevroren oever en soms een stukje over het ijs. Ooit was de Hunze een meanderende rivier naar de Lauwerszee, compleet met eb en vloed tot in Groningen. Begin zeventiende eeuw werden zeven bochten afgesneden om het scheepvaartverkeer te vergemakkelijken. De rivier werd daardoor een diep, de Hunze werd het Reitdiep, dat vanaf Aduarderzijl nog altijd prachtig door het landschap kronkelt.

Tot aan de aanleg van het Eemskanaal in 1876 was het Reitdiep de enige open vaarverbinding van de stad met de zee. Een jaar later werd de sluis bij Zoutkamp gebouwd, waardoor het getij uit het Reitdiep verdween. Tijdens onze grensverkenning vertelde ik dat de Warffumer vader van striptekenaar Marten Toonder in 1901 als matroos op het kofschip Geertje over het Reitdiep naar de Lauwerszee zeilde om karton uit Ulrum naar Londen te brengen. En toen het ijs onder onze voeten kraakte schoot me te binnen dat Jan Altink van de kunstenaarsgroep De Ploeg in 1924 schilderde hoe ijsbrekers de vaarroute vrijmaakten voor een turfschip naar Zoutkamp. Het verleden lijkt soms ver weg, maar is vaak nog goed zicht- en voelbaar.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde de monding van het Reitdiep vorige week zondag vanaf de zeilklipper Najade uit Zoutkamp. Op verkenning door Het Hogeland is nu ook op Facebook te vinden.