Het Oog van Rottum

Zondagmiddag was ik in de kerk van Rottum om te vertellen over Rottumeroog. “Rottum door de eeuwen heen.” Zo heette de bijeenkomst in het kader van het afscheidsfeestje Adieu Eemsmond. Mij was gevraagd iets over 1354 te vertellen. In dat jaar werd Rottum voor het eerst als eiland vermeld in de annalen van Groningen.

In de late Middeleeuwen lagen er vier Waddeneilanden boven de Groninger kust. Rottum was het grootste. Het was voor tweederde deel eigendom van het benedictijner klooster in Rottum. Het eiland was in die tijd zelfs bewoond en boeren van het vasteland lieten er hun vee grazen. Juist daarover ontstond een geschil tussen de kloosterlingen uit Rottum en boeren uit Uithuizen. Twee pastoors velden daarover in 1354 een wijs oordeel. De boeren van Uithuizen mochten hun vee tegen betaling op het eiland laten grazen. Om het verschil tussen het klooster Rottum en het eiland Rottum aan te duiden voegden de pastoors “oog” aan de naam toe. Dat betekende eiland of eigenlijk “bij water behorend land”. Het eiland van Rottum.

De macht van het klooster van Rottum slonk snel. Er kwam er een handelspost van de stad Groningen op Rottumeroog en later werd het eiland een toevluchtsoord voor zeerovers, bannelingen en avonturiers. In 1706 vestigde de Ierse graaf Clancarty zich met een heuse hofhouding op Rottumeroog. Drie vrouwen hielpen hem volgens de fantasierijke overlevering tegen de eenzaamheid. Een eigen muziekkorps zorgde voor extra feestvreugde. Wilde verhalen deden de ronde aan de vaste wal. Clancarty dankt er nog steeds zijn bijnaam Malle Graaf aan. Zo mal was hij overigens niet. Hij verdiende goed aan de strandvonderij en organiseerde vanaf het Wad bijeenkomsten tegen het Engelse koningshuis.

Rottumeroog leed ondertussen zwaar onder stormen en verwaarlozing. En dat was slecht voor de kustverdediging, vond de provincie, die daarom vanaf 1738 voogden aanstelde om het eiland te beheren. Tot Toxopeus in 1965 als laatste voogd van Rottum het eiland verliet. Sindsdien ligt het onbewoond boven Noordpolderzijl. Af en toe kijk ik vanaf de dijk of ons overzeese gebiedsdeel er nog ligt. Moi Rottumeroog, adieu. Tot in Het Hogeland.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde Rottumeroog vanaf de dijk bij Noordpolderzijl. Alle afleveringen in de serie vindt u hier: Op verkenning door Het Hogeland.