Warffum Alert! bij de bestuursrechter - een verslag

Dinsdagochtend 22 januari was Warffum Alert! bij de bestuursrechter in Groningen. Op de rol stond de behandeling van twee beroepschriften tegen de toekenning van een nieuwe Omgevingsvergunning van de NAM-locatie bij Warffum: acht personen namens Warffum Alert! én het Openluchtmuseum Het Hoogeland versus het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en de NAM. Zowel het ministerie als de NAM had twee personen afgevaardigd.

Wim Munters deed het woord namens Warffum Alert! Hij noemde de voornaamste bezwaren tegen de nieuwe Omgevingsvergunning:

· De informatieverstrekking bij de vergunningprocedure 

   was ontoereikend.

· Er is geen actueel en adequaat winningsplan.

· De NAM voldoet niet aan zijn zorgplicht.

· De MER-plicht is niet nagekomen.

· Er is onduidelijkheid over te verwachten geluidhinder.

Wim Munters ging nader in op het bezwaar dat het gas uit het kleine Warffumer gasveld wordt gewonnen op basis van een volstrekt verouderd Winningsplan uit 2005, dat is vergund vóór de zware aardbeving van 2012. Het bestaande Winningsplan kan dus onmogelijk inzichtelijk maken of de winning nog wel toelaatbaar is en niet teveel risico’s met zich meebrengt. Munters noemde het onbegrijpelijk dat de NAM wel een nieuw Winningsplan heeft opgesteld, maar het nooit heeft ingediend. De NAM en het ministerie houden blijkbaar vast aan het oude Winningsplan, omdat ze daarmee nog wel een paar jaar gas kunnen winnen uit de bodem onder Warffum.

De rechter bevroeg het ministerie en de NAM uitgebreid over het ingetrokken Winningsplan en over de samenhang tussen de Omgevingsvergunning en het Winningsplan. De jurist van de NAM verklaarde letterlijk dat het Winningsplan is ingetrokken om de werkdruk bij het ministerie te verlagen. Dat is een reden waarmee de bewoners van Warffum absoluut geen recht wordt gedaan.

Vervolgens benadrukte het ministerie opnieuw dat de Omgevingsvergunning en het Winningsplan volgens haar los van elkaar staan. De Omgevingsvergunning gaat puur over de verwerking van het gas op de locatie en het Winningsplan over de gaswinning. Het bezwaar van het verouderde Winningsplan kan daarom volgens het ministerie geen reden zijn om de Omgevingsvergunning te weigeren. Volgens Warffum Alert! is zo’n formalistische redenering onhoudbaar. Verwerking en winning zijn nauw met elkaar verbonden: zonder winning geen verwerking. De eisers riepen de rechter op met een brede en creatieve blik recht te doen aan de belangen van de burgers.

De rechter deed nog geen uitspraak, maar zei te overwegen de zaak “vanwege het complexe karakter” naar een meervoudige kamer door te sturen. Zo niet, dan volgt binnen zes weken uitspraak. Wordt vervolgd.

Namens Warffum Alert!,

Erik de Graaf

Bijlagen:

-        Artikel RTV Noord: Warffumers willen sluiting gasput onder hun dorp (22-1-2019)

-        Artikel Dagblad van het Noorden: NAM schrapte aanscherping gaswinningsplan Warffum  (22-1-2019)

Vrijlating van dienstweigeraar Herman de Man

Het wassende water van Herman de Man las ik rond mijn twintigste, zoals ik met mijn Zeeuwse familieroots alles las over water en overstromingen. De schrijver had een bijzondere naam, vond ik. Driedubbel masculien. Het bleek een pseudoniem. In werkelijkheid heette hij Salomon Herman Hamburger. Sal werd hij genoemd. Hij werd in 1898 geboren in Woerden en groeide op in Benschop en Oudewater. Zijn vader was een joodse marskramer. Vanaf zijn dertiende hielp Sal zijn vader. ’s Avonds ging hij naar de Avondtekenschool in Oudewater of leerde hij Frans en Duits. Na de scheiding van zijn ouders verhuisde Sal met zijn moeder naar Amsterdam. Daar raakte hij bevriend met Jeanne Berkhout, de dochter van Cornelis Berkhout, een geestverwant van Domela Nieuwenhuis. Hij belandde daardoor in kringen van vrijdenkers, anarchisten en pacifisten. Hij deed mee aan hun antimilitaristische propaganda, maar zorgde ervoor dat hij niet van opruien kon worden beschuldigd.

Op 17 januari 1918, in het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog, moest hij zich in Leiden melden voor zijn militaire dienstplicht. Hij weigerde een uniform aan te trekken en belandde in de Leidse militaire gevangenis Gravensteen. Na een half jaar werd hij overgeplaatst naar Fort Spijkerboor, een onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Hij had het er beter naar zijn zin dan in Leiden, omdat hij niet meer in eenzame opsluiting zat. Toch hekelde hij het gevangenisregime in een illegaal gevangeniskrantje als schrikbewind. In november werd Sal Hamburger overgeplaatst naar Scheveningen, waar hij op 18 januari 1919 (vandaag een eeuw geleden) in vrijheid werd gesteld.

In de jaren twintig en dertig bouwde Sal Hamburger als Herman de Man (pas in 1943 nam hij die naam ook officieel aan) zijn literaire oeuvre op, met Het wassende water uit 1925 als hoogtepunt. In 1925 trouwde hij met Eva Kalker. Een jaar later traden ze tot de katholieke kerk toe. Dat hielp niet om in de Tweede Wereldoorlog aan vervolging te ontkomen. Herman de Man ontkwam nog via Frankrijk naar Engeland, maar zijn vrouw en vijf van hun zeven kinderen werden in Auschwitz vermoord. Anderhalf jaar na de bevrijding kwam Herman de Man om bij een vliegtuigongeluk op Schiphol.

Erik de Graaf

In september bezocht ik Fort Spijkerboor, dat nu door Natuurmonumenten wordt beheerd. Op 1 september a.s geef ik er een lezing over gedetineerde Indonesiëweigeraars in het Fort (voor in uw agenda).

Warffum Alert! naar de bestuursrechter

Op dinsdag 22 januari 2019 behandelt de bestuursrechter in Groningen het beroepschrift van acht Warffumers tegen de toekenning van een nieuwe Omgevingsvergunning voor de NAM-locatie Warffum door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De acht worden gesteund door een grote groep bewoners van Warffum, Den Andel en wijde omgeving. Tot aanstaande zondag kunt u uw steun betuigen door een mail met naam en woonplaats te sturen aan: warffum.alert@gmail.com

Warffum Alert! ontstond in het voorjaar van 2017 uit onvrede met de geheimzinnigheid rond de NAM-locatie bij Warffum. Ze streeft ernaar de gaswinning uit het kleine Warffumer Gasveld met onmiddellijke ingang te beëindigen. Ook de winning uit het Groningenveld moet veel sneller dan nu wordt beoogd stoppen. Het is onverteerbaar dat de bewoners van Warffum, Den Andel en omgeving worden blootgesteld aan de effecten van de gaswinning in twee gasvelden.

De behandeling van het beroepschrift van Warffum Alert! dient op dinsdag 22 januari 2019 om 10.30 uur in de Rechtbank in Groningen.

Korte voorgeschiedenis:

* In april 2017 demonstreerden ongeveer vierhonderd bewoners van Warffum, Den Andel en omgeving tegen de gaswinning in grote en kleine gasvelden (zoals onder Warffum), tegen het gebrek aan transparantie door de NAM en voor een soepele schadeafhandeling.

* In juli 2017 publiceerde het Ministerie van EZ (nog zonder Klimaat) een ontwerpbesluit om een Omgevingsvergunning voor de NAM-locatie Warffum te verlenen. Op 10 augustus 2017 diende mr. Jewan de Goede een Zienswijze in namens 357 personen en de Groninger Bodem Beweging. Eind april veegde het Ministerie de bezwaren uit de Zienswijze van tafel en verleende het de definitieve Omgevingsvergunning aan de NAM.

* In juni 2018 stelden acht Warffumers beroep in tegen het besluit van EZK, daarbij actief gesteund door een groot deel van de ondertekenaars van de Zienswijze van een jaar eerder.

In de motivering van het beroep noemen de acht indieners vijf hoofdbezwaren:

* De informatieverstrekking door de NAM is en blijft ver onder de maat. Zelfs na een nadrukkelijk verzoek van B&W van Eemsmond in de zomer van 2017 is er geen voorlichting over de ontwikkelingen en de plannen op de gaslocatie Warffum aan de bewoners van Warffum en omgeving geweest.

* De NAM heeft geen actueel winningsplan voor de gaslocatie Warffum. Momenteel wordt er gas gewonnen op basis van een verouderd Winningsplan uit 2005, dus van ver voor de aardbevingen van Huizinge in 2012 en Zeerijp in 2018. Er wordt daardoor in de vergunning geen rekening gehouden met de actuele risico’s. Overigens heeft de NAM regelmatig een nieuw Winningsplan aangekondigd, maar is daar nooit een vervolg aan gegeven.

* De NAM voldoet niet aan haar zorgplicht, die ze op basis van de Mijnbouwwet heeft. Er is veel bevingsschade in Warffum en omgeving, die wordt veroorzaakt door de ligging van het dorp op het kleine Warffumer Gasveld en aan de rand van het grote Groningenveld. Bewoners ervaren onveiligheid, angst en onzekerheid volgens een recent onderzoek van de Rijksuniversiteit. Dit lijkt ons al voldoende reden om geen Omgevingsvergunning te verlenen.

* De MER-plicht is niet nagekomen. Die plicht geldt bij een gaswinning van gemiddeld 500.000 m3 gas per dag. In Warffum mocht volgens de oude Omgevingsvergunning twee miljoen kuub per dag worden gewonnen, volgens de vernieuwde van 2018 nog “slechts” één miljoen.

* Er heerst onduidelijkheid over te verwachten geluidshinder, omdat niet helder is op welke wijze het laatste gas uit het Warffumer Gasveld gewonnen gaat worden. In de afgelopen jaren wordt regelmatig geluidsoverlast ervaren in de buurt van de NAM-locatie.

Namens Warffum Alert!,

Erik de Graaf

PS: meer blogs over Warffum Alert! kunt lezen door HIER te klikken. Met weer eens een zelfgemaakte foto van een van de spandoeken bij de entrees van Warffum.

Bonuscolumn over de "börgemeester" van Eppenhuizen

Vanmiddag ontmoette ik een echte heer. Heero Forma uit Eppenhuizen. Keurig in het pak, wit overhemd en een stropdas. Tachtig jaar geleden werd hij geboren op de Forma-Elema-Stee tussen Kantens en Eppenhuizen. Na zijn huwelijk in 1967 verhuisde hij twee kilometer van de ouderlijke boerderij naar de rand van Eppenhuizen. Verder bleef hij honkvast.

Iedereen in de wijde omgeving kent Heero Forma. Dat is makkelijker dan andersom, grapte hij. Ze kennen hem van de boerderij, waar hij opgroeide en die hij nog steeds runt in een maatschap met zijn broer en een neef. Zijn vader kocht de boerderij Quatre Bras in het dorp erbij. Vier armen op zijn Frans, genoemd naar de vier wegen die vanuit het kruispunt bij de boerderij vertrekken. Naar Startenhuizen, naar Kantens, naar Zevenhuizen en naar Oldenzijl. Vanuit het centrum van de wereld.

Sinds mensenheugenis zit Heero Forma in besturen. Van de dorpsvereniging tot aan de begrafenisvereniging. Meestal is hij voorzitter. Van de Stichting De Eppenhuizer Kerk is hij dat nog steeds. Enthousiast pakt hij de sleutel van de kerk als ik hem vertel dat ik een rondleiding van hem wil krijgen. Hij vertelt honderduit over het dorp. Over Café Bos, dat al tientallen jaren gesloten is, over de boerderij Quatre Bras en over wie vroeger in welk huis woonde. Bij de kerk aangekomen laat hij de graven van zijn voorvaderen zien. Wolter Forma bijvoorbeeld, die van 1859 tot 1897 in Eppenhuizen leefde. Hij maakte de afbraak van de oude dertiende-eeuwse kerk van Eppenhuizen mee en de bouw van de nieuwe kerk in 1882. In 1975 werd de laatste kerkdienst er gehouden. Daarna verpauperde de kerk een poosje, werd hij opgeknapt door de Eppenhuizer bevolking en later ook nog eens op kosten van de NAM. Tegenwoordig ziet de kerk er picobello uit. Hij wordt gebruikt voor cultuur en gezelligheid en dient als Studio Kalkhoven. Van die fotograaf, u kent hem wel.

Ik bedank Heero Forma hartelijk voor zijn rondleiding. En voor zijn prachtige verhalen. De Börgemeester van Eppenhuizen. Hij blijft ook in de gemeente Het Hogeland gewoon in het ambt.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven maakte een studioportret van Heero Forma . Dit was de laatste aflevering van Op verkenning door Het Hogeland. Het gelijknamige boek is nog te bestellen op onze website.    

Nieuwjaarsochtend op Rottumeroog

In het archief van Guitje Klaassen van Dijk, de voogd van Rottumeroog van 1865 tot 1908, vond ik een paar jaar geleden een ansichtkaart met zijn beste wensen voor het nieuwe jaar. Ook ik wens iedereen een voorspoedig 2019 en hoop “dat ik u nog dikwerf op den Nieuwjaarsdag mag schrijven”.

Eeuwenlang werd het Groningse eiland Rottumeroog in opdracht van rijk en provincie beheerd door de voogden van Rottum. Van 1738 tot 1908 beheerde en heerste de dynastie Van Dijk. Vier achtereenvolgende voogden uit één familie: vader – zoon – kleinzoon – achterkleinzoon. Tot er in 1908 geen opvolger meer was en de eerste Toxopeus aantrad.

Guitje van Dijk was voogd van Rottum van 1865 tot 1908, als vierde en laatste uit de familiedynastie. Met zijn gezin bewoonde hij het voogdhuis op Rottumeroog, samen met een handvol arbeiders in de winter en pakweg drie handenvol in de zomer. Het leven op het eiland was hard voor die noeste werkers. Hard werken in felle zon en striemende regen in de zomer. Harde winden, die het droge zand deden opwaaien. In de herfst en de winter werden die winden woeste stormen, die steeds opnieuw het voortbestaan van het eiland in gevaar brachten. Die stormen waren “zoo hevig dat de koppen op het water wit waayen of dat het te Rottumeroog reeds buldert in de schoorsteen”, schreef Guitje van Dijk in het schrift waarin hij de weersgesteldheden op het eiland bijna vijftig jaar minutieus bijhield.

Erger dan de harde werkdagen en het ruwe weer was het isolement van de arbeiders op het eiland. Zeker in de winter was het geen pretje om op het eiland te leven. Maand in, maand uit, zonder al te veel verzetjes. Gescheiden van de zwijgzame voogd, die met zijn gezin het betere woongedeelte van het voogdhuis bewoonde.

Een van de jaarlijkse verzetjes was op Nieuwjaarsmorgen. Traditioneel trakteerde de voogd dan op boerenjongens. Rozijnen op brandewijn. Bovendien was er voor iedereen een lange Goudse pijp. Op tafel stond een zak met een pond herenbaaitabak, waaruit iedereen vrij mocht roken. De voogd rookte normaal niet, maar maakte op nieuwjaarsdag altijd een uitzondering. Hij stopte de eerste pijp, daarna mochten zijn arbeiders toetasten. Tot aan de jongste knecht toe. De voogd vertelde op nieuwjaarsmorgen verhalen uit het familiegeheugen. Over de stormen die zijn eiland al eeuwenlang teisterden. Over gestrande schepen en verdronken zeelieden. “Tot vijf keer toe werden de glazen gevuld”, schreef de elfjarige Marten veel later over nieuwjaarsdag in 1891, “en voor mij werd de etenskamer met zijn witte muren en de rode tegelvloer steeds mooier en er kwam zelfs beweging in”. 

Erik de Graaf

PS: die elfjarige Marten was Marten Toonder, de latere vader van de striptekenaar. Zijn leven beschreef ik in "Marten Toonder senior. Van eierzoeker tot zeekapitein" (Groningen, 2015).