Jan Wolkers op Rottumerplaat

Godfried Bomans had het zwaar op Rottumerplaat in 1971. Hij was dolblij dat hij na een week werd afgelost door Jan Wolkers. Heel anders dan Bomans was de nieuwe eilandbewoner onmiddellijk in zijn element. Hij zwierf over het eiland en bouwde aan een omheining met een bordje "Wolkers: 2x bellen" en een gipsen kop van Beethoven. Wolkers wilde niet uit de proviandkist eten, maar leven van wat Rottumerplaat aan eetbaars te bieden had.

Wolkers ging helemaal op in de natuur. Hij bracht de flora van Plaat in kaart en wierp zich op als redder van de fauna. Hij spalkte een gebroken pootje van een scholekster, verkende het kadaver van een zwangere zeehond en verzorgde een uitgeputte jonge rob. Op donderdag werd het dier per helikopter door de luchtmacht naar een zeehondenopvangcentrum op Texel gebracht. "De defensiekosten zijn veel te hoog", oreerde Wolkers, "maar dat mag zo blijven als we het leger omturnen. Stel je voor: de vijand valt binnen en er wordt niet teruggeschoten. Het hele leger is bezig met het redden van jonge zeehondjes". Het was Koude Oorlog, maar ook een tijd van grote zorgen om het Wad. De Waddenvereniging streed tegen de plannen om de hele Waddenzee in te polderen en door milieuvervuiling kwamen de garnalenvisserij en de zeehondenstand in gevaar. In hetzelfde jaar 1971 startte Lenie ’t Hart met haar zeehondenopvang.

Van zijn terugkeer naar de vaste wal maakte Wolkers op 24 juli 1971 een spektakel. Toen de UQ 10 van garnalenvisser Klaas Meijer de haven van Noordpolderzijl binnenvoer zagen honderden toeschouwers hoe Wolkers als zeegod Neptunus op de voorplecht stond. Met een schepnet als drietand en een bord waarop stond dat de UQ 10 te koop was. "Het is een schande, vond hij, “dat Klaas Meijer zijn schip moet verkopen, omdat de Waddenzee vervuilt”. Als dank voor de overtocht wilde Wolkers zijn beeld van Beethoven aan de schipper schenken, maar in alle drukte gaf hij het per ongeluk aan Klaas Meijers tweelingbroer Bé. Driekwart jaar later maakte Wolkers zijn vergissing goed door Klaas een getekende bos bloemen te sturen. De gipsen kop van Beethoven stond nog lang bij de familie van Bé, maar is nu spoorloos. Waarschijnlijk ooit verkocht in de vintagewinkel De Snuisterij aan de Boermanjeweg.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde een slenk op het Wad.

Zomer op het Hogeland

“Zes weken naar Warffum aan Zee”, antwoord ik al jaren op de vraag waar ik in de zomervakantie naartoe ga. Afgelopen vrijdag had ik mijn laatste werkdag. ’s Avonds bekeken mijn vrouw en ik de zonsondergang vanuit een hoekje van onze tuin. De wind ruiste door de bomen. De fjordenpaarden in de wei voor ons huis trokken een sprintje, blij dat het even wat koeler was. Duiven koerden dat het een lieve lust was en merels floten het hoogste lied. “Mooi vakantieplekje hebben we weer gevonden”, zei mijn vrouw. “Ja, en weer zonder files”, antwoordde ik. Onze vakantie was begonnen.

We waren niet altijd zo saai. Jarenlang trokken we in juli in een overvolle auto over drukke autowegen naar Duitsland, Italië of Frankrijk, waar de kinderen onze favoriete campings te rustig vonden en wij hun voorkeur te druk. Toen ze vier jaar geleden voor het eerst zonder ouders op reis wilden besloten wij een keer gewoon thuis te blijven. Met tussendoor een weekendje Schier en vele fietstochtjes in de buurt. Dat beviel zo goed dat we in de laatste zomers nauwelijks nog weg zijn geweest. Na een dag of vijf willen we altijd weer naar huis. Hartje zomer is het ook hier op zijn mooist.

Op de eerste vakantiedag fietsten we afgelopen zaterdag door de polders naar de Eemshaven en langs de vergeelde Waddendijk met de wind in de rug terug naar Noordpolderzijl. Twee zeehavens op een dag. Bijzonder eigenlijk, bedacht ik onderweg, dat de gemeente Het Hogeland maar liefst drie zeehavens aan de rand van haar grondgebied heeft. Ook al is Delfzijl het daar niet zo mee eens. De volgende dag besloten we ook maar gelijk naar de derde haven te fietsen. Waar mogelijk langs de buitenkant van de dijk, met zicht op het Wad. We groetten de Wadloper boven Pieterburen en rustten bij de eendenkooi Onrust boven Hornhuizen. Bij de Cleveringsluizen bij Lauwersoog waren we op het uiterste noordwestpuntje van Het Hogeland, op de grens met Friesland. We staarden een poosje over de Waddenzee naar Schiermonnikoog. Toen we weer op de fiets stapten zagen we Otto met zijn fototoestel de dijk beklimmen.

Prettige vakantie!

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde het binnenwerk van de R.J. Cleveringsluizen. Alle columns uit de serie vindt u op Op verkenning door Het Hogeland.

Godfried Bomans op Rottumerplaat

In juli 1971 had het onbewoonde eiland Rottumerplaat twee weken lang prominente bewoners. Om de beurt bivakkeerden de schrijvers Godfried Bomans en Jan Wolkers een weekje eenzaam op het Waddeneiland boven de Groningse kust. Vanuit Hotel de Breedenborg in Breede onderhield de jonge showmaster Willem Ruis tweemaal per dag voor Hilversum 2 het radiocontact met de wal. Beide schrijvers publiceerden later hun dagboeken van Rottumerplaat.

Godfried Bomans trapte af. Op 10 juli bracht de garnalenvisser Klaas Meijer uit Usquert hem met zijn UQ 10 naar Rottumerplaat. Toen de UQ 10 weer vertrok bleef Bomans alleen achter. Althans, dat dacht hij. Al na een uur zag Bomans “vier paaltjes op de horizon staan die er eerst niet waren”. En ze kwamen steeds naderbij. Het bleken leden van de biljartclub uit Warffum te zijn, die een uitstapje op het Wad maakten. Ze wilden de beroemde eilandbewoner weleens van dichtbij bekijken. Tot schrik van Bomans, die zich volgens de biljarters doodsbang in zijn tentje terugtrok. Met de rits dicht.

Toen ze weer weg waren kon het avontuur echt beginnen. Althans, dat dacht Bomans opnieuw. “Het bezoek heeft toch veel verstoord”, schreef hij in zijn Dagboek. Het had hem ervan doordrongen dat hij weliswaar alleen op het eiland was, maar niet onbereikbaar voor de buitenwereld. Het werd afzien. De eerste nacht sliep hij slecht door het gekrijs van de meeuwen. De volgende ochtend stond hij per ongeluk op zijn scheerapparaat, waardoor hij zich niet meer kon scheren. Ook wist hij niet goed hoe een blikopener werkte. Bomans was onhandig en voelde zich ziek, maar stoppen wilde hij niet. Angstig en onzeker was hij op Rottumerplaat. Later werd dat in verband gebracht met de doodsbedreigingen, die hij eerder had ontvangen nadat hij de communistische Rode Jeugd in De Telegraaf had aangevallen. Bomans stond onder politiebescherming. Dat kwam toen ook voor.

Het bezoek van de vier Warffumers gaf Bomans niet het vertrouwen veilig te zijn op het onbewoonde eiland. Op zaterdag 17 juli 1971 was hij dan ook dolgelukkig dat Wolkers hem afloste. “Hij is meer mens van de natuur”, zei Bomans in Noordpolderzijl, “zelf blijf ik toch een Haarlemse meneer die langs het strand wandelt”.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde Henk Hoek en Henk Saathof, twee van de vier “paaltjes” van de biljartclub. Andere columns in de serie Op verkenning door Het Hogeland vindt u HIER.

Het Oog van Rottum

Zondagmiddag was ik in de kerk van Rottum om te vertellen over Rottumeroog. “Rottum door de eeuwen heen.” Zo heette de bijeenkomst in het kader van het afscheidsfeestje Adieu Eemsmond. Mij was gevraagd iets over 1354 te vertellen. In dat jaar werd Rottum voor het eerst als eiland vermeld in de annalen van Groningen.

In de late Middeleeuwen lagen er vier Waddeneilanden boven de Groninger kust. Rottum was het grootste. Het was voor tweederde deel eigendom van het benedictijner klooster in Rottum. Het eiland was in die tijd zelfs bewoond en boeren van het vasteland lieten er hun vee grazen. Juist daarover ontstond een geschil tussen de kloosterlingen uit Rottum en boeren uit Uithuizen. Twee pastoors velden daarover in 1354 een wijs oordeel. De boeren van Uithuizen mochten hun vee tegen betaling op het eiland laten grazen. Om het verschil tussen het klooster Rottum en het eiland Rottum aan te duiden voegden de pastoors “oog” aan de naam toe. Dat betekende eiland of eigenlijk “bij water behorend land”. Het eiland van Rottum.

De macht van het klooster van Rottum slonk snel. Er kwam er een handelspost van de stad Groningen op Rottumeroog en later werd het eiland een toevluchtsoord voor zeerovers, bannelingen en avonturiers. In 1706 vestigde de Ierse graaf Clancarty zich met een heuse hofhouding op Rottumeroog. Drie vrouwen hielpen hem volgens de fantasierijke overlevering tegen de eenzaamheid. Een eigen muziekkorps zorgde voor extra feestvreugde. Wilde verhalen deden de ronde aan de vaste wal. Clancarty dankt er nog steeds zijn bijnaam Malle Graaf aan. Zo mal was hij overigens niet. Hij verdiende goed aan de strandvonderij en organiseerde vanaf het Wad bijeenkomsten tegen het Engelse koningshuis.

Rottumeroog leed ondertussen zwaar onder stormen en verwaarlozing. En dat was slecht voor de kustverdediging, vond de provincie, die daarom vanaf 1738 voogden aanstelde om het eiland te beheren. Tot Toxopeus in 1965 als laatste voogd van Rottum het eiland verliet. Sindsdien ligt het onbewoond boven Noordpolderzijl. Af en toe kijk ik vanaf de dijk of ons overzeese gebiedsdeel er nog ligt. Moi Rottumeroog, adieu. Tot in Het Hogeland.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde Rottumeroog vanaf de dijk bij Noordpolderzijl. Alle afleveringen in de serie vindt u hier: Op verkenning door Het Hogeland.

Warffum Alert! in beroep tegen Omgevingsvergunning NAM

In mei werd de Omgevingsvergunning voor de NAM-locatie Warffum door het ministerie van Economische Zaken & Klimaat aan de NAM verleend. Vorige week diende Warffum Alert! een beroepschrift in bij de rechtbank in Groningen.

In het beroepschrift betoogt Warffum Alert! nogmaals dat de informatieverstrekking door de NAM over de situatie in Warffum onder de maat is. Een jaar geleden heeft het college van B&W van Eemsmond er bij de NAM op aangedrongen de inwoners van Warffum te informeren. Ondanks beloftes heeft dat nog nergens toe geleid.

Een ander punt in het beroepschrift is het feit dat op de NAM-locatie in Warffum wordt gewerkt met een achterhaald Winningsplan uit 2005. Daarin wordt geen rekening gehouden met kennis die na de aardbeving van Huizinge in 2012 is opgedaan. In het oude Winningsplan wordt bijvoorbeeld nog uitgegaan van een maximale beving van 3,9 op de Schaal van Richter, terwijl de Veiligheidsregio Groningen komend najaar de gevolgen van een veel zwaardere aardbeving “levensecht” gaat oefenen. Een jaar geleden kondigde de NAM nog aan een nieuw Winningsplan in procedure te brengen, maar daarvan lijken ze te zijn teruggekomen. Waarom is onduidelijk. Als we de NAM bellen wordt niet opgenomen en op verzoeken contact op te nemen wordt niet gereageerd.

Warffum Alert! gaat verder in op het feit dat ten onrechte nooit een Milieu Effect Rapportage (MER) is uitgevoerd, terwijl de werkzaamheden op de NAM-locatie dat wel rechtvaardigen. Dagelijks wordt een miljoen kuub gas uit het Warffumer Gasveld gepompt. Tenslotte wordt ingegaan op de geluidhinder, de relatief grote schade aan gebouwen in Warffum en omgeving en op de zorgen van de inwoners.

Het beroepschrift is te lezen op www.groninger-bodem-beweging.nl. Warffum Alert! vraagt iedereen uit Warffum en wijde omgeving om instemming te betuigen door een mail met naam en woonplaats te sturen aan warffum.alert@gmail.com. Op de rechtszaak zal dat geen invloed hebben, maar een flinke lijst van ondersteuners toont opnieuw het draagvlak tegen de gaswinning.

Namens Warffum Alert!,

Erik de Graaf

Kleurrijk Hogeland

Toen ik maandag tegen zessen door het dorp fietste kwam ik één kleurrijke Mexicaanse tegen. Ze groette me stralend “ola”, nog geen kwartier na de uitschakeling van Mexico door Brazilië op het WK voetbal. Waar zouden alle andere Mexicanen zijn, vroeg ik me af. Warffum kwam weer tot rust, nadat het dorp een week overspoeld werd door de hele wereld.

“Dance with the world” is tegenwoordig het motto van Op Roakeldais. De wereld danste weer in Warffum. Op de maren door het dorp, op het festivalterrein aan de Oostervalge, maar ook bij de gastgezinnen van Roodeschool tot Adorp. De parade door de straten van Warffum  op zaterdag was weer een kleurrijk hoogtepunt van het festival. Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Afrika en Azië. Dans, muziek en ontmoeting brachten mensen uit alle hoeken van de aardbol een paar dagen samen. En Op Rikodais zorgde voor de dertigste keer voor het jongerenprogramma met een kindermiddag, een popquiz en optredens van DJ’s en bands.

Vijf continenten op Op Roakeldais. Het toont hoe de wereld in korte tijd kleiner is geworden. Op het tienjarig bestaan van Op Roakeldais in 1975 waren er niet minder groepen, maar kwamen ze voornamelijk uit Europa. Tsjechoslowaken, Fransen, Finnen, Joegoslaven, Engelsen, Italianen, Zwitsers en Oostenrijkers gaven volgens de Ommelander Courant van 1975 een show van kleur, klank en beweging. Een Amerikaanse dansgroep uit West-Virginia was de enige groep van buiten Europa. De Grunneger Daansers uit Zandeweer zorgden toen al voor de couleur locale.

Het is grappig om vandaag de dag de oude folders van het dansfestival door te lezen.  Kosten noch moeite werden volgens de folder van 1975 gespaard om van de extra lange jubileummanifestatie een succes te maken. Op het programma stonden een speciale paardensportdag, een muziekconcours, een gospelconcert op zondag, een kindermiddag en  een bejaardendag. De Avro’s Top Pop Show en de Sterrenparade van Krijn Torringa kwamen  naar Warffum met beroemde artiesten als Freddy Breck, Bolland en Bolland, Mini en Maxi en Conny Vink. Ben Cramer zong op donderdag op de speciale Dag van de Vrouw.

Al drieënvijftig keer genoot Noord-Groningen van de wereld en de wereld van Het Hogeland. Van 1965 tot nu, met elk jaar eigentijds vermaak. Een mooie graadmeter van de veranderende smaak.

Erik de Graaf

Otto Kalkhoven fotografeerde een kleurrijk gezicht op de parade.