Marten Toonder senior: van eierzoeker tot zeekapitein

2012 is het Toonderjaar. Op 2 mei was het een eeuw geleden dat schrijver en striptekenaar Marten Toonder werd geboren. De geestelijk vader van Olie B. Bommel en Tom Poes verrijkte de Nederlandse taal met uitdrukkingen als “als je begrijpt wat ik bedoel” en “zoals mijn goede vader zei”. Hoewel zijn wieg in de havenstad Rotterdam stond zijn Toonders wortels onmiskenbaar Gronings. Zijn moeder was de dochter van peerdendokter Huizinga uit Uithuizen, terwijl zijn “goede vader” uit Warffum kwam.

Vader Marten Toonder senior (1879-1965) groeide onder zeer arme omstandigheden op in Warffum. Zijn moeder was als negentienjarige dienstbode ongewenst zwanger geworden en liet hem achter bij zijn grootouders. Zeker toen zijn opa in 1886 op het Wad verdronk zat school er niet meer voor hem in. Oma maakte lange dagen als landarbeidster, maar ook de kleine Marten droeg een paar stuivers bij door voor boeren in de buurt te werken. Op tienjarige leeftijd kwam hij als eierzoeker in dienst van de voogd van Rottumeroog, waar zij zich in tien jaar opwerkte tot een gewaarde kracht.

In 1900 besloot Marten Toonder senior zijn leven over een andere boeg te gooien. Hij verliet Rottumeroog en vertrok naar Rotterdam om als matroos aan te monsteren op de grote vaart. Pas als twintiger leerde hij lezen en schrijven. In 1904 ging hij naar de zeevaartschool in Delfzijl om een stuurmandiploma te halen. Van tweede stuurman werd hij eerst. Van eerste stuurman werd hij kapitein.

Na zijn pensionering in 1946 trad hij in de voetsporen van zijn schrijvende zonen Marten junior en Jan Gerhard. In 1954 publiceerde hij Klei en zout water over zijn zeemanscarrière aan het begin van de twintigste eeuw. Enkele jaren later schreef Jan Gerhard Toonder twee romans over de jeugd van zijn vader. Eiland in de verte (1959) vertelt het verhaal van zijn jeugd in Warffum. De oudste ochtend (1960) gaat over zijn jaren op Rottumeroog.

Marten Toonder senior was een kleurrijk persoon met een interessante levenswandel. In dit Toonderjaar ga ik op zoek naar mijn “dorpsgenoot”, van wie de moeder en de grootmoeder hier nog op het kerkhof liggen. Net als stiefvader Eisse Toonder en wie weet ook wel de biologische vader. In de Ommelander Courant, de regionale krant van het Hogeland, verschijnt regelmatig een verslag van mijn zoektocht. En iedereen die aanvullende informatie of foto’s heeft wordt opgeroepen kontakt met mij op te nemen.

Erik de Graaf