zaterdag 24 december 2011

Havel en de vrijheid


Meter voor meter schuifelden duizenden Tsjechen in de afgelopen dagen door de Praagse Burcht om afscheid te nemen van Vaclav Havel, de schrijver, dissident en president die hen in 1989 vrijheid bracht. Ineens herinnerde ik me dat ik al eens zo’n stoet rouwende Tsjechen op diezelfde plek had zien voortschuifelen.

Woestdruk was het in september 1979 in de Praagse Burcht, omdat lange rijen treurende mensen afscheid wilden nemen van hun oud-president Ludvik Svoboda (1895-1979). Tien jaar later bracht Havel vrijheid, maar Svoboda wás de vrijheid in hoogsteigen persoon. Nou ja, svoboda is het Tsjechische woord voor vrijheid. Zoals zmrzlina ijs betekent.

Ironisch is het dat je met de naam van de vrijheid de president van een communistische dictatuur kon worden. In de Praagse Lente van 1968 was Ludvik Svoboda als president van Tsjechoslowakije na Alexander Dubcek één van de gevierde helden van de opstand van 1968. Na het neerslaan van de Lente bleef hij president van het land met als gevolg dat hij al twee jaar later door het Tsjechoslowaakse volk werd beschouwd één van de meest gehate representanten van de communistische onderdrukking.

In 1975 werd Svoboda afgezet. Zwaar dement of, zoals in mijn familie wordt gezegd, "zo kinds als een kommetje". Vier jaar later overleed hij terwijl ik een paar dagen door een regenachtig Praag dwaalde. Wie er in die lange rijen afscheid van Svoboda namen is niet duidelijk. Vooral partijgenoten, neem ik aan. Havel zal er niet bij geweest zijn. In 1979 werd hij veroordeeld tot vierenhalf jaar gevangenis, omdat hij als mede-oprichter van Charta 77 de staatsmacht had uitgedaagd.

Ik stond er wel bij en keek ernaar. In de Ausgewählte Schriften van Marx en Engels, die ik indertijd voor 49 kronen in de Duitse boekwinkel in Praag kocht, vond ik vanavond een krantenfoto uit de Rude Pravo van de lange rijen voor Svoboda.

Erik de Graaf

zondag 11 december 2011

Knoop in de loop


Ringo Starr presenteerde deze week zijn veelkleurige “knotted gun. Een pistool met een knoop in de loop als symbool tegen geweld. Aanleiding voor Ringo was de 31e verjaardag van de moord op zijn mede-beatle John Lennon op 8 december. Ringo eist zwaardere straffen tegen wapenbezit. Terecht.

Ringo was nooit de meest creatieve beatle. Ook dit keer was hij niet echt origineel. Sinds 1988 staat een grote “knotted gun” voor het gebouw van de Verenigde Naties in New York. No Violence heet dat beeld van de Zweedse kunstenaar Carl Fredrik Reuterswärd, die overigens net als Ringo geïnspireerd was door de moord van Michael Chapman op Lennon.

Reuterwärds boodschap tegen het geweld heeft zich sindsdien over zestien Europese en Amerikaanse steden verspreid. Naast het origineel in New York zijn twee andere originelen in Luxemburg en in het Zweedse Malmö te zien. Daarnaast bestaan er dertien replica’s. In het Olympisch Museum in het Zwitserse Lausanne, bijvoorbeeld. Of in een park in het Zweedse Boras, waar in 2003 Anna Lindh, de minister van Buitenlandse Zaken, werd vermoord. Een mooi symbool tegen een brute moordaanslag.

Begin dit jaar ben ik vergeefs op zoek geweest naar de Berlijnse replica, die volgens mijn informatie ergens in de tuin van het Kanzleramt moest staan. Ook een toeristengids met een groep Japanners kon me niet verder helpen. Uit een foto begreep ik later dat ik aan de verkeerde kant van de Spree had gezocht. De Duitse versie is in 2005 door de kunstenaar aan Duitsland geschonken. De toenmalige kanselier Schröder zei bij de onthulling dat het beeld geen misverstanden toeliet. Hij noemde het een monument voor de vrede. Intussen kijkt Angela Merkel vanuit haar werkkamer tegen het beeld aan. Ik ben benieuwd wat zij ervan vindt. In ieder geval is ze nog nooit in het park bij haar kantoor gesignaleerd, las ik pas. Behalve dan op weg naar de helikopterlandingsplaats in de tuin.

Erik de Graaf

zondag 4 december 2011

Noordpolderzijl na het hoge water


Noordpolderzijl is de kleinste open zeehaven van Nederland. Net boven Usquert, een kwartiertje fietsen vanuit Warffum. Het ontstond tweehonderd jaar geleden door de bouw van een spuisluis na de inpoldering van de Noordpolder. Het is een unieke plek aan het Wad, met uitzicht op de onbewoonde eilanden Rottumerplaat en Rottumeroog. Op iets grotere afstand zie je bij helder weer het Duitse toeristeneiland Borkum liggen. Wie Noordpolderzijl eenmaal kent gaat er van tijd tot tijd even de kop boven de dijk steken.



En elke keer is het uitzicht dan weer anders. Bij zon, regen, wind of mist, bij eb of bij vloed, in lente, zomer, herfst of winter. Week in en week uit. Altijd weer even verrassend. Vanmiddag zag ik het lege haventje onder grauwe bewolking na het extreem hoge water van vorige week met de overstroomde kwelders. Het is een week verschil. Het zoeken van de verschillen is geen moeite.

Erik de Graaf

PS: voor meer foto's van Noordpolderzijl na het hoge water klikt u hier!

zondag 23 oktober 2011

VV Warffum op NOS Teletekst!


Gisteren las ik op NOS Teletekst pagina 801 dat mijn oude club Zwaluwen in de zaterdag hoofdklasse B van Excelsior Maassluis had gewonnen. Ik kijk nog elke week hoe ze het doen. Vandaag lees ik op pagina 897/2 dat V.V. Renado uit Sint Nicolaasga in de vierde klasse zondag Noord Giethoorn heeft verslagen (1-4).

Maar nergens lees ik dat VV Warffum vanmiddag de cruciale uitwedstrijd tegen Engelbert met 1-2 won, waardoor het team van trainer Marnix Bakker weer aansluiting vond bij de subtop van de vijfde klasse E Noord. Na een slechte start komt Warffum langzaam op stoom. Let op, dat kan nog mooi worden!

De registratie van de uitslagen van het zondagamateurvoetbal houdt voor NOS Teletekst op bij de vierde klasse. Alleen de laagste klasse, de vijfde, ontbreekt in de overzichten. Ik vraag me af waarom de redactie van NOS Teletekst daartoe heeft besloten. Was het een praktisch besluit, omdat de vijfde klasse extra pagina’s zou kosten? Of werd gedacht dat de vijfde klasser minder kleurrijk dan de vierde is?

Het lijkt me in ieder geval voor de redactie wel jammer om niet compleet te zijn. Daarom doe ik een dringend beroep om de uitslagen van de vijfde klasse voortaan ook te publiceren. Voor de uitslag van VV Warffum kan ik altijd (nou ja, altijd?) gebeld worden. Bovendien kan de belangstellende Teletekstzapper eindelijk de enerverende derby’s van VV Warffum tegen Usquert, Eenrum of Kloosterburen volgen. En die wil toch niemand missen?

Erik de Graaf
(voorzitter VV Warffum)

vrijdag 21 oktober 2011

Vier boeken


Welke vier boeken zou u meenemen als u in een koude winternacht zou worden opgehaald voor een lang, onvrijwillig verblijf in een werkkamp of een gevangenis? Van mij vergt die vraag eerlijk gezegd te veel inlevingsvermogen.

Het overkwam de Duits-Roemeense dichter Oskar Pastior wel. In januari 1945 moest hij zijn koffer pakken, omdat hij als zeventienjarige jongen op de lijst van de Russen stond om naar een werkkamp in Stalins Sovjetunie gestuurd te worden. Als Roemeen van Duitse komaf moest hij voor “herstelbetaling” zorgen.

Onderin een oude grammofoonkist legde hij de Faust van Goethe, de Zarathustra van Nietzsche, een dunne dichtbundel van de Oostenrijkse Heimatdichter (maar ook nazi-poëet) Joseph Weinheber en een bloemlezing met gedichten uit acht eeuwen. “Geen romans, want die lees je een keer en dan nooit weer”. Bovenop de vier boeken kwam allerlei noodzakelijk gerei: van scheerkwast tot nagelschaar.

De beschrijving komt niet direct van Oskar Pastior. Ze staat in de roman Atemschaukel van Herta Müller, de Nobelprijswinnares van 2009. Dat boek is zwaar gebaseerd op Pastiors levensverhaal. In lange gesprekken vertelde hij Müller over de kou, de angst, de pijn, de honger en alle andere ellende in het werkkamp, waarin hij vijf jaar werd afgebeuld. En over zijn verborgen homosexualiteit, die hem de kop zou hebben gekost als ze bekend zou zijn geworden. Hij vertelde haar alles.

Nou ja, bijna alles. Vorig jaar, vier jaar na zijn dood in 2006, werd ontdekt dat Pastior onder de schuilnaam “Otto Stein” van 1961 tot 1968 informant voor de Roemeense geheime dienst Securitate was geweest. Nadat hij overigens in de vijf jaren daarvoor zelf intensief was bespioneerd. In 1968 hield de “samenwerking” op toen Pastior na een reis naar het westen in West-Berlijn asiel vroeg en kreeg. Dat was dus achteraf ook een vlucht uit de klauwen van de Securitate.

Herta Müller was geschokt door de ontdekking, maar voelde ook “medeleven” en “verdriet”. Pastior was kwetsbaar en chantabel als Duitser, homo, dichter en regimecriticus in Roemenë. Jammer vond Müller wel dat hij na 1968 niemand ooit iets had verteld over die zwarte bladzijde uit zijn leven.

Erik de Graaf

woensdag 19 oktober 2011

Berlage in Usquert


Het Noord-Groningse Usquert was in de eerste helft van de twintigste eeuw een van de rijkste gemeenten van Nederland. Wassenaar, Bloemendaal en het Gooi verbleekten er bij. Nou ja, bijna. De enorme rijkdom was echter beperkt tot een kleine elite van grote herenboeren. In hun “ achtertuinen” bestond veel armoede. De socialistische SDAP, de vooroorlogse voorloper van de PvdA, behield tot ver na de Tweede Wereldoorlog de absolute meerderheid in de gemeenteraad.

Rijk en vooruitstrevend was de combinatie in Usquert. In april 1929 besloot de gemeenteraad tot de bouw van een nieuw gemeentehuis. H.P. Berlage, volgens burgemeester Welt “Neerlands grootsten bouwmeester van den tegenwoordigen tijd”, kreeg de opdracht een modern gebouw te ontwerpen.

Het is Berlages enige gemeentehuis. Eerdere ontwerpen voor gemeentehuizen, ondermeer in Den Haag, werden niet uitgevoerd. Vandaar dat Berlage aan het eind van zijn succesrijke loopbaan graag het nieuwe gemeentehuis van Usquert ontwierp én bouwde. Het is een juweeltje geworden.

Tijdens de bouw ontstond één probleempje. Toen Berlage eens vanuit Amsterdam naar de bouw kwam kijken vond hij zijn creatie schril afsteken bij de gigantische rentenierwoningen van de herenboeren in het dorp. Reden om een extra torentje op te bouwen, geheel in Italiaanse stijl (denk aan het raadhuis in Siena). De raad van Usquert wilde de meerkosten niet betalen, waarop Berlage aanbood de ontbrekende 1200 guldens, een fors bedrag voor die tijd, uit eigen zak te bekostigen.

In januari 1930 werd het gemeentehuis feestelijk ingewijd. In de hal voor de raadszaal werd de raadsleden alle wijsheid gewenst: "Heil ’t nieuwe huis! USQUERT’s gemeentenaren tot vreugd, waar raadszaal hunnen daad vereent. Vermoge hij dan, tot bloei van de gemeent, steeds nieuwe kracht tot wijzen raad te garen".

Tot de gemeentelijke herindeling van 1990 heeft het Berlagehuis als gemeentehuis gediend. Nog tot en met 30 oktober kunt u er de tentoonstelling BERLAGE in het NOORDEN bewonderen. Grijp uw kans. U heeft nog anderhalve week.

Erik de Graaf

PS: voor meer foto's van het Berlage Huis in Usquert klikt u hier!

maandag 17 oktober 2011

Van de dromer naar de waker


Stralende zon. Een wandeling van de dromerdijk via de slaper naar de waker wordt altijd beloond met een fantastisch uitzicht vanaf de wakende zeedijk. Van Warffum tot aan het Wad. Een reisje door de tijd.

De eerste zeedijk boven Warffum, tegenwoordig de slaper, stamt uit de tiende of de elfde eeuw. Her en der is die Oudendijk, die van Hornhuizen tot aan Uithuizermeeden liep, nog steeds zichtbaar in het landschap. De dijk was een halve tot een hele meter hoog. Onvoldoende om het water bij zwaar weer te keren. Bij talloze stormen brak het water de dijk. Bij de Allerheiligenvloed op 1 november 1570, die in heel Friesland en Groningen zo’n drieduizend slachtoffers maakte, verdronken ook in Warffum mensen en vee.

Rond 1600 werd een kilometer boven de Oudendijk een zogenaamde kadedijk (ook wel kadijk of zomerdijk) aangelegd, waardoor nieuwe graslanden ontstonden, waarop schapen konden grazen. Bij fikse stormen hielp die zomerdijk niet veel. Bij de Sint Maartensvloed van 1686 verdronken in Warffum 22 mensen, tien paarden en 88 koeien. Bovendien spoelde het water 23 huizen aan de noordkant van het dorp weg. Ruim dertig jaar later was het weer raak. Bij de Kerstvloed van 1717 verdronken 63 Warffumers. In heel Groningen waren er 2300 slachtoffers.

Een jaar na de rampzalige Kerstvloed legde de provincie Groningen een nieuwe dijk aan op de plek van de oude zomerdijk. Een kilometer boven de Oudendijk. De nieuwe zeedijk was drieënhalve meter hoog en maakte de Oudendijk werkloos. De Oudendijk werd in 1718 slaperdijk en hoefde niet meer wakker te worden om in actie te komen.

In 1811 werd de Noordpolder aangelegd. In vier maanden tijd werd een nieuwe, 11,5 kilometer lange zeedijk aangelegd, nadat daartoe een jaar eerder door koning Lodewijk Napoleon was besloten. De dijk van 1811 werd de nieuwe waker, de dijk van 1718 werd slaper en de Oudendijk een dromerdijk. De laatste in het rijtje waker – slaper - dromer. En het is goed dromen op de Oudendijk.

Erik de Graaf

PS: voor meer foto's van de wandeling klikt u hier.

maandag 10 oktober 2011

Eerste voetbalwedstrijden in Warffum (1914-1924)


Sinds ruim honderd jaar wordt er in Warffum gevoetbald. In het begin speelde de dorpsjeugd ongeorganiseerd partijtjes op boerenland. Vaak tot ergernis van de boeren, die hun grasland door de voetballers vertrapt zagen worden en niet zelden ballen in beslag namen. In zijn roman Koos. Een verhaal uit het Groninger dorpsleven (1938) herinnerde Benjamin Broekema (1904-1942) aan zo’n boze boer, die in 1914 een partijtje verstoorde. "Dit kwam allemaal door de nieuwe wetten", mopperde boer Kropman. In zijn tijd werkten jongens vanaf hun negende of tiende jaar. Toen had je nog geen last van kwajongens.

Rond 1914 werd de eerste voetbalclub van Warffum opgericht. Vanaf dat jaar speelde de voetbalclub Sport tegen clubs uit de omgeving, zoals Vitesse uit Middelstum, Velecité uit Kantens en UFC uit Uithuizen. Vier jaar later, op 18 februari 1918, werd VV Warffum opgericht. Initiatiefnemer was Elias Maurits van der Zijl (1880-1942), de directeur van de Rijks- HBS in Warffum.

Aanvankelijk waren alleen leerlingen van de HBS lid van de voetbalvereniging. Enkele jaren later werden ook niet-leerlingen tot de club toegelaten. Trainingen en wedstrijden vonden plaats op weilanden in de buurt, waarvoor nu, anders dan vroeger, officieel toestemming werd gevraagd van de boeren. Bij zo’n gelegenheid in de buurt van Baflo brak de snelle, inmiddels 16- of 17-jarige Benjamin Broekema zijn enkel. Zijn voetbalvrienden vervoerden hem per trein naar een ziekenhuis in de stad Groningen, waar de breuk volgens zijn biografe Pauline Broekema (geen familie) verkeerd werd gezet. Benjamin Broekema zou nooit meer zijn oude niveau halen.


In 1921 kreeg de club de beschikking over een heus sportveld van 110 bij 72 meter achter de HBS aan de Oosterstraat. Dat was een enorme verbetering. Zeker toen de HBS vier jaar later een gymnastiekzaal met kleedkamers bouwde. VV Warffum kon daardoor gebruikmaken van een voor die tijd ongekend mooie sportaccommodatie. VV Warffum zou tot 1961 achter de HBS op het huidige Op Roakeldaisterrein blijven spelen. Toen werd verhuisd naar de huidige accommodatie aan de Westervalge. Zes jaar later verhuisde ook de HBS naar de andere kant van het dorp. De prachtige, onder architectuur gebouwde gymzaal uit 1925 is vervallen achtergebleven.

Vanaf 1920 speelde Warffum in de competities van de Groninger Voetbal Bond, de GVB. In het seizoen 1920-1921 zelfs met twee elftallen. Beide elftallen werden kampioen. Het eerste elftal promoveerde in twee jaar door naar de tweede klasse van de KNVB. Een beslissingswedstrijd om promotie naar de eerste klasse werd in 1924 met 0-1 verloren van het Groningse GVV. Daarmee kwam een eind aan een eerste succesperiode van VV Warffum. Een aantal goede spelers verliet de HBS en daarmee de voetbalvereniging.

Erik de Graaf

PS: op warffum.nl staat de bovenste foto uit 1929 in de rubriek "het verhaal achter de foto". Gaat het hier om een elftal van VV Warffum of is het een team van de plaatselijke Rijks-HBS? En wie staan er op de foto?

zaterdag 8 oktober 2011

DIJKRIJK over 200 jaar Noordpolder


Er is een prachtig nieuw boek verschenen over het hoge noorden van Groningen. Vanmiddag ontving staatssecretaris Henk Bleker in het Zielhoes in Noordpolderzijl het eerste exemplaar van het boek DIJKRIJK. Noordpolder 1811-2011 uit handen van auteur Jan de Boer. En ik ongeveer het 75e.

DIJKRIJK vertelt de geschiedenis van de Noordpolder boven Warffum in tien hoofdstukken. In 1811 werd in vier maanden een nieuwe, 11,5 kilometer lange zeedijk aangelegd, nadat daartoe een jaar eerder door koning Lodewijk Napoleon (de broer van… en door zijn Franse-Nederlandse uitspraak van zijn eigen titel vaak het “konijn van Nederland” genoemd) was besloten. vanaf oktober 1811 kon de nieuwe Noordpolder worden ingericht tot het rijke landbouwgebied, dat het tot op de dag van vandaag is gebleven. Tweehonderd jaar heroïsche landbouwgeschiedenis, waarin de landbouw niet zelden ten koste ging van natuur, milieu en biodiversiteit. Zelfs de staatssecretaris gaf dat vanmiddag aan in zijn speech.


DIJKRIJK beschrijft in 272 pagina’s de Groningse pioniersgeest van de 19e eeuw en de ontwikkeling van de polder en de landbouw tot aan 2011. In talloze anekdotes en verhalen wordt verteld over de Noordpolder, zijn bewoners en hun boerderijen, over de kloof tussen de rijke herenboeren en hun arme landarbeiders, over oorlog en vrede, over de ophoging van de dijken in het kader van het Deltaplan en over de opkomst van het milieudenken in de tweede helft van de 20e eeuw. Alles rijk geïllustreerd met historische en nieuwe foto’s, kaarten, schetsen en schilderijen.

De boekpresentatie werd vanmiddag besloten met de onthulling van een plaquette met het gedicht Mien Poller (1950) van L. van Bergen op een muur van het Zielhoes in Noordpolderzijl. DIJKRIJK. Noordpolder 1811-2011 is ongetwijfeld verkrijgbaar bij de betere boekhandel.

Erik de Graaf

PS: wilt u foto's van de boekpresentatie bekijken? Klik hier.

woensdag 5 oktober 2011

Op reis met de Stasi


Pas werd ik door een Berlijnse vriend gewezen op een internetsite met een Duitse vertaling van een in 1992 door mij geschreven artikel. Daarin beschreef ik hoe de Oost-Duitse geheime dienst Stasi in de eerste helft van de jaren tachtig de contacten van Nederlandse vredesactivisten met Oost-Duitse dissidenten in de DDR in de gaten hield.

De publicatie verbaast me. Ik weet niets van een Duitse vertaling, noch van de plaatsing ervan op een Duitse site. Maar het vervelendst is dat er een storende fout in de Duitse vertaling staat, waardoor mijn vriend Uwe Bastian ineens van bespioneerde in spion lijkt te zijn veranderd. Van Opfer in Täter.

In de originele versie beschreef ik hoe Uwe in 1985 met twee "vrienden" van Oost-Berlijn naar Tsjechoslowakije reisde om deel te nemen aan een discussiebijeenkomst met Nederlanders en West-Duitsers. "Twee dagen na de vergadering in Zinnwald reisde Uwe Bastian met IM Bob en IM Ritter (die niet van elkaar wisten dat ze voor dezelfde firma – bedoeld wordt hier de Stasi - werkten) richting Tsjechoslowakije" (ik beschreef dit reisje al eens op deze blog). Volgens de Duitse vertaling “reiste Uwe Bastian mit IM Ritter (die nicht voneinander wussten, dass sie für dieselbe Firma - de Stasi dus - arbeiteten) in Richtung Tschechoslowakei". De zin is een tikkie krom, maar er kan uit afgeleid worden dat Bastian voor de Stasi werkte. Ten onrechte.

Hoe komt die vertaling op weracu.org, nota bene een site van een Duitse Parkinsonspecialist in Valencia? De Parkinsonspecialist Werth is verwikkeld in een lange juridische strijd over het gebruik van gepatenteerde acupunctuurnaalden van Karl-Otto Launicke. Toen Werth blijkbaar in mijn artikel las dat Launicke vroeger als IM Bob voor de Stasi heeft gewerkt hoopte hij de rechter ervan te kunnen overtuigen dat niet hijzelf maar juist Launicke een onbetrouwbare boef was.

Hoe de rechtzaak is afgelopen weet ik niet. Vorige week heb ik Dr. Werth per mail verzocht contact met mij op te nemen over het vertaalde artikel. Er is hier geen sprake van patent, maar wel van auteursrecht. Bovendien kan de vertaalfout andere mensen schade berokkenen. Ik heb nog niets van hem gehoord.

Erik de Graaf

woensdag 21 september 2011

Verhagens gebakken lucht


Wat minister Verhagen kan kunnen wij ook, dacht de actiegroep Pieterburen Tegengas. Sinds vorige week verkoopt de actiegroep gebakken lucht.

Pieterburen Tegengas voert actie tegen een aardgasopslaginstallatie van het Franse elektriciteitsbedrijf EDF in het Groningse Pieterburen. U kent het dorp wel van de zeehonden en het Pieterpad. Verhagens gebakken lucht wordt voor een zacht prijsje verkocht om de acties te bekostigen. De Franse installatie zal het open, cultuurhistorische, stille en ’s nachts nog donkere Groningse landschap ruw verstoren.

De etiketten op de glazen potjes met gebakken lucht werden ontworpen door plaatselijke kunstenaars. De kopers wordt aangeraden de potjes gesloten te houden om de onwelriekende lucht niet te laten ontsnappen. De gebakken lucht ging grif van de hand.

Erik de Graaf

PS: meer info over de plannen van EDF en Verhagen en de actie ertegen vindt u op de website van Pieterburen Tegengas

dinsdag 20 september 2011

Onderofficier Donald Duck


Walt Disney en andere Amerikaanse filmstudio’s produceerden in de Tweede Wereldoorlog films in dienst van het Amerikaanse propaganda-apparaat. De Amerikaanse regering moest haar burgers overtuigen van de noodzaak om zich actief met de strijd tegen Nazi-Duitsland te gaan bemoeien. Donald Duck, Mickey Mouse en zelfs Bambi hielpen bij de mobilisatie van Amerika.

Donald Duck nam in Donald gets drafted dienst in het Amerikaanse leger en riep de Amerikaanse burgers in The spirit of ’43 op om hun belasting op tijd te betalen, want “belastingen laten de democratie marcheren” en elke onnodig uitgegeven dollar is een dollar voor de vijand”.

In 1942 en 1943 produceerden de Disney-studio’s ruim vijfmaal zoveel meter film als in de voorspoedigste vooroorlogse jaren. Ruim 26 miljoen Amerikanen zagen The Spirit of ’43. Een derde van hen gaf later toe door Donald Duck meer belasting te zijn gaan betalen.

Na de oorlog verdwenen Disney’s propagandafilms achter slot en grendel. Disney wilde de nieuw te veroveren Europese markt niet met ouwe koeien confronteren. Pas in 1984 werd voor het eerst weer stilgestaan bij Donalds heldenrol. Op zijn vijftigste verjaardag werd hij als dank voor zijn verdiensten in de Tweede Wereldoorlog bevorderd tot onderofficier in het Amerikaanse leger bevorderd. Hij werd gelijk ook ook eervol ontslagen.

Erik de Graaf

vrijdag 16 september 2011

Schoenmakerspoëzie


De etalage is het visitekaartje van de winkel, leerde ik vroeger tijdens economielessen. Het ging om het zogenaamde AIDA-principe, vertelde meneer Goudriaan tot vervelens toe: Aandacht trekken – Interesse wekken – Desire (of verlangen) opwekken – Aanzetten tot actie. Met de actie werd uiteraard de aankoop van de geëtaleerde producten door de consument bedoeld.

In het Duitse Emden heeft schoenmaker Battermann kosten noch moeite gespaard om zijn assortiment aan te prijzen. Een fraaie dwarsdoorsnee van het aanbod wordt geaccentueerd door een bos bloemen, twee Duitse vlaggen onder modieuze vitrage, een uithangbord met laars (in het Duits: Stiefel) en een schoenmakersgedicht:

Wenn die Sohle klafft,
Der Absatz schief,
Die Naht mal platzt,
dann komm zu
Sebo Battermann!


Het geheel is in de rechter benedenhoek gesigneerd door de designer. Zijn uw schoenen hard aan onderhoud toe, ga dan snel naar Emden!

Erik de Graaf

woensdag 31 augustus 2011

Duitse soldaten in Budel


De Nassau Dietz-kazerne in Budel gaat dicht, zo maakte minister Hillen van Defensie vandaag bekend. Bijna vijftig jaar geleden was de kazerne het middelpunt van verontwaardiging en protesten.

In juli 1963 werden 3000 Duitse soldaten in het Noord-Brabantse Budel gestationeerd. Het was een uitvloeisel van een Duits-Nederlands militair uitwisselingsprogramma binnen de NAVO. Al sinds 1961 lagen er Nederlandse militairen in het West-Duitse Seedorf, de Duitse uitwisselingssoldaten moesten naar Budel.

De komst van de eerste Duitse soldaten naar Nederland sinds 1945 ging niet zonder slag of stoot. Al in 1962 ondertekenden honderden Nederlanders een oproep aan de Staten-Generaal, waarin werd geëist om de komst van de Duitsers te voorkomen. Op 26 januari 1963 werd een stille tocht door Budel gehouden, die werd afgesloten met een kranslegging bij een oorlogsmonument. In de oproep tot de stille tocht werd gewezen op de voormalige functie van Budel als knooppunt van contacten tussen het Nederlandse en het Belgische verzet en op de moord op Budelse verzetsmensen door de Duitsers in september 1944. Ondertekenaars van het pamflet waren onder andere de uitgever Bert Bakker, de acteur Ko van Dijk, de schrijfster Marga Minco en haar collega’s Bert Voeten en Theun de Vries.

De verontwaardiging over de komst van Duitsers soldaten naar Nederland was groot. De wonden van de Tweede Wereldoorlog waren duidelijk nog niet geheeld. Stel je voor, werd gezegd: Duitsers in Budel. “Een volgend maal misschien in Putten, Westerbork, Vught, Arnhem of misschien ook wel in het hart van Rotterdam!”, aldus de oproep tot de stille tocht.

Helpen zouden de protesten niet. Het voorstel om de Duitse soldaten in Budel te stationeren werd op 9 april 1963 door de Tweede Kamer aangenomen. Met slechts acht tegenstemmen (CPN, PSP en drie PvdA’ers). De Duitse soldaten zouden tot 2005 in Budel blijven. Toen het Duitse ministerie van Defensie in 2004 bekendmaakte dat de troepen zouden worden teruggetrokken leidde dat tot grote teleurstelling in het Brabantse plaatsje. “De Duitsers hebben altijd een bijzonder cachet aan de dorpsgemeenschap van Budel gegeven”, zei de burgemeester tegen De Volkskrant. En cafébezoeker Hendriks zei: “De Duitsers zijn al veertig jaar hier. Ik ben ermee opgegroeid. Je hoort ze wel Duits praten met elkaar, maar je staat daar niet eens meer bij stil, zo gewend zijn we eraan. De Duitsers horen gewoon bij de inboedel van Budel.” Het kan verkeren.

Erik de Graaf

dinsdag 30 augustus 2011

Wie zijn hier de onbevoegden?


Eigen weg RWE? Hoezo eigen weg? Dat hele bouwwerk is toch illegaal sinds de Raad van State vorige week de bouwvergunning voor de kolencentrale vernietigde. En eh… wie zijn hier eigenlijk de onbevoegden?

Tientallen tegenstanders van de kolencentrale in de Eemshaven kwamen vanochtend voor de illegale bouwput bijeen om RWE er op te wijzen dat de werkzaamheden zo spoedig mogelijk stilgelegd moeten worden. Greenpeace en Natuur & Milieu kondigden aan een kort geding aan te spannen tegen de provincie Groningen om die eis kracht bij te zetten.

Opvallend veel Duitsers waren aanwezig. De kolensmeerboel is vanaf Borkum en vanuit Oost-Friesland goed zichtbaar. Een pluim voor hun protest, ook tegen vergelijkbare bouwplannen in eigen land. Vanuit Berlijn was het Groene Bondsdaglid Thilo Hoppe zelfs “angereist” om het protest in Noord-Groningen en Oost-Friesland een hart onder de riem te steken.

Opvallend was de aanwezigheid van veel GroenLinksers, die uiterst kritisch zijn op het besluit van de Groenlinkse gedeputeerde Wiebe van der Ploeg om de bouw van de RWE-centrale ook zonder vergunning te gedogen. Volgende week vergadert Provinciale Staten over dit onderwerp. Hopelijk komt de GroenLinkse statenfractie met een motie om de bouw toch te stoppen.

Erik de Graaf

zondag 28 augustus 2011

Goethe is vandaag jarig!


Lang zal hij leven! Op 28 augustus 1749 werd Johann Wolfgang Goethe geboren, 262 jaar geleden. En lang leefde hij inderdaad. Hij overleed in maart 1832, op 82-jarige leeftijd, maar leeft nog steeds voort als “de beste Duitse schrijver”.

Goethe was nog geen 25 toen hij in één klap beroemd werd door zijn brievenroman Die Leiden des jungen Werthers. De hoofdpersoon Werther schreef in brieven aan een vriend over zijn liefde voor Lotte, die echter al aan de man was. Werther vertrok uit haar omgeving, omdat het toch niets kon worden tussen hen. Toen hij na een poosje terugkeerde bleek Lotte inmiddels getrouwd te zijn. Ondanks hun “zielsverbond” kon er van ware liefde geen sprake zijn. Als uitweg koos Werther voor zelfmoord met het pistool van Lottes man.

Goethes hyperemotionele Werther werd onmiddellijk een hit in heel Europa. Het blauwe rokkostuum met geel vest en gele broek, dat Werther in de roman droeg, werd de nieuwe mode onder jongemannen in die tijd. Er kwamen Werther-mokken en Eau de Werther in de handel. Zelfs Werthers zelfmoord vond navolging, zij het gelukkig in beperkte mate.
Vanuit de kerk werd het boek zwaar bekritiseerd, omdat het de zelfmoord zou verheerlijken. In Leipzig, Kopenhagen en Milaan werd het boek om die reden verboden. Goethe zelf noemde dat onzin en vond zijn eigen overleven het ultieme bewijs voor de stelling dat je liefdesverdriet maar het beste van je af kon schrijven. De Werther was tenslotte grotendeels autobiografisch. Alleen werd de zelfmoord van Werther in Goethes geval de geboorte een bestseller.

Goethe nam zelf later afstand van de tophit uit zijn vroege jaren, die tot op de dag van vandaag als hoogtepunt van de rebelse Sturm und Drang–stroming wordt beschouwd. Hij verloor zijn wilde haren. De emotie moest voortaan worden gepaard aan het verstand (de Romantiek meets de Verlichting). Vanaf 1775 tot aan zijn dood verbleef hij met korte onderbrekingen aan het hof van Weimar. Samen met zijn vriend Schiller domineerde hij de literaire stroming van de Deutsche Klassik.

Tot zijn eigen spijt werd Goethe altijd op zijn Die Leiden des jungen Werther aangesproken. Legendarisch werd de ontmoeting tussen Goethe en Napoleon tijdens het Congres van Erfurt, waarop in 1808 een bondgenootschap tussen Rusland en Frankrijk werd overeengekomen. Napoleon nodigde Goethe uit voor een gesprek. “Voila un homme”, zei de Franse keizer over de Duitse schrijver, een echte man. Napoleon bekende Goethe dat hij de Werther wel zeven keer had gelezen en altijd bij zich had.

Erik de Graaf

vrijdag 26 augustus 2011

Au! Pijnlijk!


Willens en wetens heeft RWE/Essent in de afgelopen jaren het risico gelopen dat de bouw van de kolencentrale in de Eemshaven gestopt moest worden door uitspraken van de Raad van State. Nu de bouwvergunning inderdaad is vernietigd zijn verdere bouwactiviteiten illegaal. En medelijden over de geïnvesteerde miljarden is misplaatst.

Minister Verhagen zei onmiddellijk na de uitspraak dat de bouw gewoon moest worden voortgezet. Hij had lak aan de uitspraak van Raad van State, de bezwaren konden wel gerepareerd worden. Het college van Gedeputeerde Staten van Groningen volgt die lijn. Dat heeft Wiebe van de Ploeg, de GroenLinkse gedeputeerde van Groningen, zojuist verklaard.

“De effecten op de natuur zijn volgens de provincie niet van dien aard, dat zij een bouwstop nu rechtvaardigen. Bovendien heeft de provincie ook rekening te houden met de economische ontwikkeling van het Eemsdelta-gebied. Bij de bouw van de centrale zijn veel partijen betrokken”, aldus het nieuwsbericht op de provinciale website.

Au! Pijnlijk! Van een GroenLinkse gedeputeerde had ik juist na vernietiging van de vergunning door de Raad van State een krachtig pleidooi voor een koerswijziging verwacht.

Erik de Graaf

Eeerdere blogs over kolencentrales in de Eemshaven

donderdag 25 augustus 2011

Stop of ik zeg op!


Dinsdag werd ik gebeld door Essent over een goedkoper energietarief. Toen ik niet onmiddellijk hapte vroeg hij me van welke aanbieder mijn energie nu komt.
Greenchoice”, antwoordde ik.
“Oh, maar wist u dat Essent ook één van de grootste aanbieders van groene energie is?”
“En van zwarte energie”, zei ik, maar daarvan had hij nog nooit gehoord. “Zwarte energie”, legde ik hem uit, “wordt opgewekt uit de smerigste grondstoffen. RWE/Essent bouwt op dit moment een kolencentrale in de Eemshaven aan de Waddenzee, die als hij ooit in gebruik wordt genomen, voor een enorme CO2-uitstoot zal zorgen. Zulke centrales zijn niet meer van deze tijd, meneer”.

Gisteren vernietigde de Raad van State de door de provincie Groningen afgegeven bouwvergunning voor de kolencentrale van RWE/Essent. Groot succes voor de milieubeweging. De vergunning was gebaseerd op een onvolledig onderzoek naar gevolgen voor de natuur in de Waddenzee. Dat onderzoek was zelfs zo onvolledig dat de Raad van State niet eens toekwam aan de beantwoording van de vragen of er alternatieven voor de kolencentrale denkbaar en of met de bouw van de kolencentrale een groot maatschappelijk belang is gediend.

Met de natte vinger zijn die vragen wel te beantwoorden, maar dat geldt uiteraard niet voor de Raad van State. In feite weet zelfs de top van RWE/Essent al hoe dat uitpakt. Topman Peter Terium heeft al eens in De Pers gezegd dat hij een kolencentrale als in de Eemshaven met de kennis van nu niet zou bouwen. Voor Terium golden overigens vooral financieel-economische argumenten. Het milieu leek van ondergeschikt belang. Als Terium al alternatieven weet “om zijn geld te verdienen” lijkt me voor RWE het moment aangebroken om te stoppen met kolen en duurzamer te gaan produceren. Dat is dan gelijk ook in het maatschappelijk belang. Stoppen ze niet, zeg dan op. Net als ik.

Erik de Graaf

dinsdag 19 juli 2011

Koe op de tramrails


Raar idee om voor het eerst een zoon naar een verre stad te verhuizen. Na zeventien jaar Warffum woont hij nu in Amsterdam. Zes hoog in een appartement van de Nationale Balletacademie. Voor jonge dansers van verre. Zijn huisgenoten komen uit Japan, Australië en Rusland. Dan weet je gelijk hoe vanuit de hoofdstad naar Noord-Groningen wordt gekeken.

Hij kent al redelijk de weg in Amsterdam. In de afgelopen maanden reisde hij er al regelmatig naartoe om balletlessen te volgen. Of om met vrienden naar concerten in de Melkweg te gaan. Toen we na de verhuizing een wandelingetje door zijn nieuwe buurt maakten zag ik dat hij geen provinciaaltje was, maar een jonge “man van de wereld”. Het kan verkeren.

Pas vertelde ik hem dat we ooit met de tram door de Linnaeusstraat reden. Hij was drie, zat nog op de creche in Winsum, waar ik hem altijd met de trein naartoe bracht. Soms hadden we vertraging, omdat er koeien op het spoor liepen. Toen onze tram zich moeizaam door het Amsterdamse verkeer worstelde concludeerde Eltjo luidkeels “dat er zeker een koe op de rails liep”. Een vrouw tegenover ons vroeg in plat Amsterdams of we een dagje uit waren.

Erik de Graaf

vrijdag 15 juli 2011

Protest tegen Duitse prijs voor Poetin


Michail Gorbatjov, Bärbel Bohley, Vaclav Havel en Peter Gabriel kregen in de afgelopen jaren de Quadriga-prijs, die sinds 2003 jaarlijks op de Tag der deutschen Einheit, de derde oktober, wordt uitgereikt aan personen of groepen uit de politiek, de economie en de cultuur, die zich voor verandering, vernieuwing en „Pioniergeist“ hebben ingezet.

Okay. Logische prijswinnaars, denk ik dan. Maar de jury maakt ook weleens minder gelukkige keuzes. Boris Tadic bijvoorbeeld, de Servische president, heeft mij nog niet van de vereiste kenmerken overtuigd. Of de Griekse president Papandreou, die de Quadriga vorig jaar ontving voor de herstructurering van de financiële politiek en de voorkoming van een „staatsbankroet“. Tja, ongelukkig gekozen. In ieder geval met de kennis van nu.

Deze week is Vladimir Poetin genomineerd voor de ereprijs. Kabaal was het gevolg in Duitsland. Een slag in het gezicht van mensenrechtenactivisten, werd het genoemd. De voorzitter van de Duitse Groenen stapte uit de jury en noemde Poetin een „foute prijswinnaar“. Voormalige winnaars als Bohley en Havel draaiden zich om in hun graven.

Poetin veranderend? Vernieuwend? Een pionier? Eerder een restaurator van het stalinisme in een andere jas. Hij zette de democratie naar zijn autocratische hand, hinderde de pers en de rechtspraak en zette „zijn KGB“ (hij was ooit KGB-chef) in de economie in. Democratie, mensenrechten en humaniteit moet je bij Poetin niet zoeken. Inderdaad een fout signaal om hem met een prijs van de Duitse eenheid te eren.

Erik de Graaf

zondag 10 juli 2011

Garnalenbokaal


Maandenlang voerden de garnalenvissers actie voor een betere prijs op de visafslag. De kiloprijs was in april gezakt tot onder de anderhalve euro. Na vier weken gingen ze weer aan het werk. Aarzelend en onder protest. Als compromis was een kiloprijs van 2,60 uitonderhandeld, die nog moest stijgen tot drie euro. Langs de hele Nederlandse, Duitse en Deense kust werd voorlopig maar 1500 kilo per week per kotter aan land gebracht.

Vele actievergaderingen werden gehouden door de garnalenvissers uit Nederland, Duitsland en Denemarken. Op een ervan besloten Henk Buitjes van de ZK 34 (uit Zoutkamp) en Gerold Conradi van de GRE 24 (uit het Duitse Greetsiel) een voetbalwedstrijd te organiseren tussen de D-jeugd van VV Warffum, waarvan Henk leider is, en TV Greetsiel.


Zaterdag werd de wedstrijd gespeeld in het Oost-Friese Greetsiel. In het prachtige vissersplaatje wonnen de Duitsers hun thuiswedstrijd afgetekend met 6-1. Met “nachher Grill”. Organisatoren en voorzitters (waaronder ondergetekende) spraken af de wedstrijd te beschouwen als het begin van een lange traditie. De jaarlijkse GARNALENBOKAAL is geboren.

Erik de Graaf

zaterdag 28 mei 2011

Kampioenen


Vanochtend stond ik al om kwart over negen Langs de Lijn. Op de verschillende helften van ons thuisveld speelde VV Warffum E1 en E2 gelijktijdig hun wedstrijden. E1 was afgelopen dinsdag al onbereikbaar geworden voor de concurrentie en hoefde alleen de ongeslagen status maar in stand te houden. Dat lukte met een keurige 7-0 of 8-0 overwinning op SIOS uit Sauwerd. Zelfs trainer Sander was de tel kwijt. De “mannen” van E1 hebben een prachtig seizoen gedraaid. Ongeslagen en met een doelsaldo van 108 voor en 4 tegen.

Warffum E2 moest het kampioenschap vandaag nog binnenslepen. Tegen concurrent De Fivel was een gelijkspel voldoende. Bij verlies zou De Fivel kampioen zijn. Het werd een zinderende wedstrijd. De Fivel streed voor de laatste kans. De teams waren aan elkaar gewaagd, maar de eerste helft was voor De Fivel. Ruststand 0-2. Na een speech van de leiders Hendrik en Harry herpakte Warffum zich in de tweede helft. De achterstand werd keurig weggewerkt. In het laatste kwartier golfde het spel heen en weer. Beide ploegen hadden de winnende kunnen maken, maar gelukkig voor Warffum bleef het bij een terechte 2-2.

Na afloop mocht ik als trotse voorzitter de teams feliciteren. Alle E’ers kregen een beker en de trainers en leiders een welverdiende bos bloemen. Daarna kregen de kampioenen een rondrit op een open wagen door het dorp. Gelukkig vielen er geen bekers onder de wielen. Daarin zijn we handiger dan in Madrid en Amsterdam.

Erik de Graaf

donderdag 26 mei 2011

Een oorlogsmonument in de Balkan


Het schoot me vanmiddag door de actualiteit van vandaag weer in de herinnering. Bijna twee jaar geleden kwam ik aan in Lukovo aan de Adriatische Zee, gelokt door de camping die op de recente kaart van Kroatië aangegeven stond. “Nee, die is er al bijna twintig jaar niet meer”, vertelde de eigenaar van het enige restaurant in het dorp. “Hier kun je alleen appartementen huren”.

Vroeger was er dus wel een camping in Lukovo. Vlak achter de plek aan de haven waar ik dagelijks verse broodjes kocht bij de bestelwagen van de bakker stond nog steeds het blauwe receptiegebouwtje. Het metalen dak was verbogen, de dikke glazen ruiten gedeeltelijk gebroken, maar tot mijn verbazing lag tussen de oude Joegoslavische folders nog een complete campingadministratie van 1980 tot eind augustus 1991. Het was alsof de beheerder in de chaos van de beginnende Balkanoorlog van de ene op de andere dag had besloten te vertrekken. De Oost-Duitser Josef Bittermann was op 28 augustus 1991 de laatst vertrekkende buitenlandse gast. Overigens pas de dertigste van dat jaar. De Balkan was indertijd om voor de hand liggende redenen niet erg in trek als toeristische bestemming.


In het grote campingboek werden alle buitenlandse campinggasten in Lukovo opgeschreven. Veel Duitsers, Oostenrijkers en Italianen, maar hier en daar ook Nederlanders (uit Nizozemska). Van 20 tot 28 augustus 1985 verbleef bijvoorbeeld de Nederlandse Julia Kemperman (paspoortnummer T-939261) op de camping van Lukovo. Vermoedelijk samen met haar Duitse vriend Andreas Greiner, hoewel het natuurlijk ook toeval kan zijn dat zij als enige twee campinggasten op dezelfde dag aankwamen en vertrokken. Julia en Andreas herinneren zich ongetwijfeld nog het Oostenrijkse gezin Steiner, dat in diezelfde dagen met drie kleine, waarschijnlijk krijsende kinderen in Lukovo kampeerden.

Het was bizar hoe de administratie in 1991 door de campingbeheerder was achtergelaten. Zo mogelijk nog wonderlijker was dat ze al die jaren in de receptija was blijven liggen. Ik beschouwde het maar als een bijzonder oorlogsmonument.

Erik de Graaf

woensdag 25 mei 2011

Partijloos


Ik heb er lang over gedaan, maar vorige maand is het er toch van gekomen. Na vele jaren van actieve politiek heb ik mijn lidmaatschap van GroenLinks opgezegd.

Al langer volgde ik de politieke daden van GroenLinks met gekrulde tenen. Ik was al enkele jaren lid uit gewoonte en uit verbondenheid met de krimpende, linkse minderheid binnen de partij. Eind vorig jaar heb ik me gemengd in de discussie over de missie naar Kunduz, die nog steeds naar mijn mening militair is en niet politioneel. In blogs op de Planeet Groenlinks, in discussies in het noorden, binnen Kritisch GroenLinks en op het congres in Utrecht in februari heb ik gewezen op de politieke en militaire risico’s van de missie. Bovendien zijn er niet-militaire, politieke alternatieven aangedragen om Afghanistan vooruit te helpen. Helaas vonden die weinig gehoor. De discussie over Kunduz had voor mij op het congres een teleurstellende afloop. Vorige maand, op 26 april, werd de missie “in een rare show” (ik was dat “gek genoeg” eens met generaal Couzy) bezegeld.

De keuze voor de omstreden missie naar Kunduz was niet mijn enige punt van onvrede. Ook het lonken naar het politieke midden, en met name naar D66, zinde mij al jaren niet. Langzaam maar zeker brokkelde de basis af, die mij met de GroenLinkse politiek verbond. En dan levert dat politieke ergernissen en ergernisjes op, die stukje bij beetje een emmer vullen. De bijzondere wisseling van de w/macht eind 2010 bijvoorbeeld vond ik, nog geen half jaar na het congresbesluit om Femke nog een termijn te gunnen, geen partijdemocratisch hoogstandje. In april irriteerde mij het voorstel van kamerlid Liesbeth van Tongeren om een referendum te houden over kernenergie. Hierdoor werd van de mogelijke bouw van nieuwe kerncentrales een strategische discussie gemaakt, terwijl ik een principieel “nee, bedankt!” wilde horen. En toen ik kamerlid Bruno Braakhuis op 26 april in Nieuwsuur “namens D66 en GroenLinks” over de bankencrisis hoorde praten voelde ik mij op geen enkele manier door hem politiek vertegenwoordigd.

De emmer was vol. Overvol. De bekende druppel deed hem overlopen. Vorige maand schreef ik het partijbureau om mijn lidmaatschap van GroenLinks met pijn in mijn hart op te zeggen. Ik blijf echter groen. En links ook. Ik moet alleen nog zien hoe ik daar voortaan uiting aan geef.

Erik de Graaf

donderdag 14 april 2011

Tussen Baflo en Usquert


“Waar woon je?”
“In Warffum”.
“Waar zeg je?”
“In Warffum”.
“Waar ligt dat nou weer?”
“Oh, tussen Baflo en Usquert”.

Het is een regelmatig voorkomend gesprek over mijn woonplaats, dat de geïnteresseerde vragenstellers tot nu toe niets verder hielp. Maar vanaf gisteravond is Baflo een bekende plaats. Helaas!

Erik de Graaf

dinsdag 12 april 2011

Stasi jatte grafmonument


Dertig jaar geleden, op 12 april 1981, kwam Matthias Domaschk in een Stasigevangenis in het Oost-Duitse Gera om het leven. Nog geen 24 jaar oud. Twee dagen eerder was Matz, zoals hij door vrienden genoemd werd, met een vriend vanuit Jena met de trein naar Berlijn vertrokken. Doel was een verjaardagsfeestje, maar tot zijn dodelijke pech vond dat weekend ook het Tiende Partijcongres van de Sozialistische Einheitspartei Deutschland (SED) in de hoofdstad plaats.

Uit angst voor verstoring van het partijcongres werden Matz en Blase door de Stasi uit de trein gehaald en voor verhoor naar Gera overgebracht. Daar stierf hij na urenlange verhoren onder nog steeds niet opgehelderde omstandigheden. Maar de Stasi had duidelijk iets te verbergen. Snel en stiekem moest Matz in april 1981 worden begraven. Dankzij een zich per ongeluk versprekende buurvrouw kwamen zijn vrienden erachter dat Matz dood was, zodat er toch enkele tientallen vrienden op zijn begrafenis aanwezig waren. Een paar dagen later zouden het er zeker honderden zijn geweest.


Op zijn eerste sterfdag in april 1982 plaatsten zijn vrienden een beeld van de kunstenaar Michael Blumhagen op Mats’ graf. Vier dagen later werd het beeld in een “Nacht und Nebel”-actie door de Stasi weggehaald. Roland Jahn, tegenwoordig opperbeheerder van de Stasi-archieven, fotografeerde die Stasi-actie heimelijk vanuit de bosjes in een tuin naast de begraafplaats. Het beeld is nooit meer teruggevonden.

Door de dood van Matz radicaliseerde de vredesbeweging in het Oost-Duitse Jena. Hij was er nooit meer bij, maar toch altijd voelbaar aanwezig. Vandaag is Matz dertig jaar dood. De hele week wordt hij officieel herdacht in Jena. Vanmiddag wordt een nieuwe grafsteen onthuld. De stad Jena heeft zijn graf tot eregraf uitgeroepen.

Erik de Graaf

PS: drie jaar geleden schreef ik ook over Matz

donderdag 7 april 2011

Kolencentrales bij het Wad?


Vandaag werd bekend dat NUON heeft besloten de energiecentrale in de Eemshaven niet op kolen te laten draaien, maar tot 2020 op aardgas. En dat is al een stuk frisser dan kolen. Da’s mooi. De eerste slag is gewonnen.

NUON geeft de hoge kolenprijzen van dit moment aan als belangrijke reden voor de stopzetting van de kolenplannen, maar zeker hebben de voortdurende procedures van de milieu- en natuurbeweging tegen de kolencentrales aan de Waddenkust een rol gespeeld.

Nu RWE/Essent nog! De smerigste van de twee geplande kolencentrales in de Eemshaven aan het Wad gaat namelijk “voorlopig” nog wel door (zie foto). Laten we de veranderde plannen van NUON opvatten als stimulans om RWE nog eens stevig onder druk te zetten. Hoe? Door Essent en RWE op te zeggen als energieleverancier bijvoorbeeld.

Of door aanstaande zaterdag 9 april naar het debat over de bouw van de kolencentrales in Appingedam te gaan. Het lijkt nog even ondenkbaar, maar stel je toch een voor dat RWE ook overstag zou gaan... Kolencentrale Wunderland!

Erik de Graaf

zaterdag 19 maart 2011

Liftboy in fabriek voor zelfrijzend bakmeel


Vandaag stond voor VV Warffum C de uitwedstrijd tegen De Monnik op het programma. Uit op Schiermonnikoog. En als vader van een middenvelder meld ik me dan graag als chauffeur.

Vertrek om half negen uit Warffum. Eerst naar Lauwersoog, daarna met de veerboot naar Schier. Tenslotte met de bus naar het dorp. Om 11 uur floot de scheidsrechter voor het begin van de wedstrijd. Om 11.03 uur was het 3-0, de zeereis zat onze elf blijkbaar behoorlijk in de benen. Na een ruststand van 5-0 kon de nederlaag in de tweede helft met goed spel tot 6-0 worden beperkt.

Maar daar ging het eigenlijk niet om. Het was voorjaar en in de luwte op de tribune in “Stadion de Monnik” genoot het legioen volop van de zon. De beloning voor een lange dag. En in de kantine van De Monnik las ik een spreuk dat je (ik citeer uit mijn herinnering) zonder inspanning niet aan de top komt. “Dan kun je maar beter liftboy worden in een fabriek voor zelfrijzend bakmeel”.

Nou, met die wijsheid kan ik de toekomst weer tegemoet.

Erik de Graaf

zaterdag 12 maart 2011

Tatort: knooppunt Wittstock/Dosse


Op 30 november 1998 haalde ik mijn rijbewijs. Op veertigjarige leeftijd. “Het is goed voor het milieu als iedereen pas op mijn leeftijd gaat autorijden”, probeerde ik mezelf te rechtvaardigen. Sinds die “heuglijke” dag heb ik slechts één keer, in 1999, een bekeuring thuisbezorgd gekregen. Voor een paar kilometer te hard op de Afsluitdijk (nota bene!).

Vandaag ontving ik mijn tweede bekeuring. Uit Duitsland. Op de terugweg uit Berlijn heb ik op 25 februari blijkbaar te hard gereden op de Autobahn bij het Dreieck Wittstock/Dosse. Om precies te zijn: op de BAB 24 op kilometer 172,985. Waar ik 100 mocht heb ik (nach Toleranzabzug) 110 km/h geraasd. “Ich verwarne Sie hiermit mit einem Verwarnungsgeld von 10 EUR”, schreef de mevrouw van de Zentrale Buβgeldstelle.

Het aardige van een Duitse bekeuring is dat het bewijsmateriaal onmiddellijk meegeleverd wordt. Met een speciale gebruikersnaam en password kun je op de site van de politie in Brandenburg lezen wat je waar verkeerd hebt gedaan. Bovendien kun je drie foto’s van het delict bekijken. Helaas sta ik er niet zo leuk op. Sloeg ik net de maat van de muziek? Of had ik net in mijn neus gepeuterd? Ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat ik de volgende keer op de BAB 24, vlak voor kilometerpaal 173 richting Hamburg, wat vriendelijker naar de camera zal lachen.

Erik de Graaf

dinsdag 8 maart 2011

Naar de Nationale Balletacademie


“Dit is toch het mooiste station van Nederland”, sprak mijn zoon gisterochtend in de stralende voorjaarszon op het bankje op perron 1 van station Warffum. Tot aan de horizon was het stokoude Groningse landschap te zien met in de verte de torenspitsen van Usquert, Stitswerd, Kantens en Middelstum. Zelfs de vuilnisstort lag er prachtig bij als een verdwaalde heuvel.

Het klonk als een vooruitgeschoven afscheid van Warffum. De trein bracht hem naar Amsterdam, waar hij ’s middags midden in de grote wereld auditie deed bij de Nationale Balletacademie. Midden in de danswereld, waarvan hij al jaren droomt dat het ook zijn wereld zal worden. Aan het eind van de middag belde hij naar huis. Opgetogen, met op de achtergrond de geluiden van de grote stad. Hij was aangenomen. Na zijn eindexamen kan hij er beginnen.

Erik de Graaf

vrijdag 18 februari 2011

Partijfinanciering: politieke invloed in de aanbieding


De Algemene Rekenkamer constateerde vandaag in een rapport dat de transparantie van financiering van politieke partijen in Nederland ernstig tekortschiet. Bovendien treuzelt Nederland volgens de Rekenkamer met het opstellen van regels om de transparantie te verhogen.

D66 en GroenLinks kondigden onmiddellijk een initiatiefwet aan, waarin absolute openheid nagestreefd wordt. Om voor overheidssubsidie in aanmerking te komen moeten politieke partijen alle giften van particulieren of bedrijven van € 1.500, - of meer voortaan publiceren. Voorkomen moet worden dat invloed op politieke besluitvorming gekocht kan worden.

Toevallig meldde de Süddeutsche Zeitung vandaag dat het bedrijf Gauselmann, de grootste Duitse fabrikant van gokautomaten, al jarenlang de mazen van de Duitse wet op de partijfinanciering opzoekt. Managers van het bedrijf schonken sinds 1990 ruim een miljoen euro aan Duitse politici van CDU, SPD, FDP en Groenen met als doel strengere regels voor gokautomaten te voorkomen.

In Duitsland bestaan al langer regels voor de financiering van politieke partijen. Vanaf 10.000 euro moeten de giften worden gepubliceerd, daaronder niet. Om zijn omkooppogingen buiten de boeken te houden schonk Gauselmann in de afgelopen twintig jaar honderden cheques van enkele duizenden euro’s. Bovendien hielden de schenkers bij de hoogte van de giften rekening met wat later van de belasting teruggevorderd kon worden. Slimme jongens van de gokautomaten.

Over de schenkingen van Gauselmann aan de Groenen berichtte het Bondsdaglid Harald Terpe vandaag op Facebook "Eenmaal heeft Gauselmann geld aan de Groenen willen schenken. Een parlementariër ontving ruim 3.000 Euro. De Groenen sluisden dat geld echter door aan een initiatief dat gokverslaafden begeleidde”, aldus Terpe. “Een blamage voor de ondernemer”, voegde hij er aan toe. Aardige actie, maar of de Groenen er met zo’n verklaring van afkomen is de vraag.

Erik de Graaf

donderdag 17 februari 2011

Duitse minister van Defensie in verdediging


De Duitse minister van Defensie moet zich verdedigen. Doktor Freiherr Karl Theodor von und zu Guttenberg heeft in zijn proefschrift teksten van anderen aan elkaar geplakt zonder de herkomst te noemen.

Dat heet ook wel plagiaat. De zaak is nu in onderzoek. De Duitse oppositie ruikt bloed. En professor Zehnpfennig uit Passau eist dat de minister zijn doctortitel wordt afgenomen.

Het klinkt wel een beetje als de Dreigroschenoper. Freiherr zu Guttenberg tegenover Frau Zehnpfennig. En: “Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral”. Nou ja, hopelijk komt die nog.

Erik de Graaf

maandag 14 februari 2011

Den Verduistering: maak het donker in het donker


Geen straatverlichting en geen felle koplampen op de schaarse auto’s. Zelfs fietsen mochten slechts een flauw, afgeschermd licht voeren. Burgers waren verplicht hun ramen af te schermen, zodat de dorpen en steden geen schietschijf voor de vijand werden.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gold de verduisteringsplicht, die werd gehandhaafd door de Luchtbeschermingsdienst. De kranten hielpen de burgers eraan te herinneren door niet alleen de tijden voor de zonsondergang en de zonsopgang op de voorpagina te vermelden, maar ook de verduisteringstijden. “De zon gaat heden onder om 18.50 en komt morgen op om 8.57”, vermeldde het Nieuwsblad van het Noorden van 14 februari 1941, vandaag zeventig jaar geleden. Voor de verduistering golden dezelfde tijden.



De verduisteringsmaatregelen werden over het algemeen goed nageleefd, al was het maar uit eigen veiligheid. Toch werden ze ook wel eens op de hak genomen in cabaretliedjes, zoals van het duo Johnny & Jones, dat in 1938 al eens een hit had met Mijnheer Dinges weet niet wat swing is. Tijdens de bezetting mocht het joodse duo aanvankelijk alleen voor joods publiek spelen. Op hun repertoire stond vanaf 1940 ook Maak het donker in het donker over de verduistering en de luchtbescherming (zie filmpje Blackout in Amsterdam, 1943).

Vanaf 1941 mochten Johnny & Jones helemaal niet meer optreden. Twee jaar later werden ze naar het doorgangskamp Westerbork gebracht, vanwaar ze in september 1944 met een van de laatste transporten naar de concentratiekampen in het oosten van Europa werden gebracht. Nol “Johnny” van Wesel en Max “Jones” Kannewasser stierven van uitputting in de laatste oorlogsdagen.

Erik de Graaf

maandag 7 februari 2011

“Breede populairste trouwkerk van Nederland”


Het Kerkje van Breede bij Warffum staat volgens het Dagblad Trouw van 7 februari 2011 aan de top van de ranglijst van populairste protestantse trouwkerken van Nederland. Op de tweede plaats wordt Breede gevolgd door een kerk in Nederhorst den Berg. Derde is de Gereformeerde Kerk in Voorthuizen.

Sinds een jaar of acht is het mogelijk een burgerlijk huwelijk te sluiten op fraaie locaties buiten gemeentehuizen of stadhuizen. In Warffum is naast het Kerkje van Breede ook de Schutstal in het Openluchtmuseum Het Hoogeland een officiële huwelijkslocatie.

Dat het Kerkje van Breede volgens Trouw de ranglijst aanvoert is verbazingwekkend. Ten eerste is het geen protestantse kerk meer, maar is het in bezit van de Stichting Oude Groninger Kerken. Ten tweede blijken er bij navraag jaarlijks acht á negen huwelijken te worden gesloten in het Kerkje van Breede. Daar komt dan jaarlijks een stuk of drie kerkelijke huwelijken bij. Als je daarmee de Top 3 haalt moet het aantal huwelijken in Nederland behoorlijk zijn gedaald.

Ondanks alle onduidelijkheid toch reden voor een eervolle vermelding, lijkt me. En bovenal een mooie aanleiding voor een berichtje met een fraaie, vorige week gemaakte foto op warffum.nl.

Erik de Graaf

dinsdag 1 februari 2011

Motie tegen instemming GroenLinks


Als een van de inmiddels honderd mede-indieners ondersteun ik aanstaande zaterdag op het GroenLinks Congres in Utrecht de Motie tegen instemming GroenLinks Tweede Kamerfractie met de politietraining missie naar Kunduz. Hopelijk ondersteunt u hem ook:

De leden van GroenLinks, in congres bijeen in Utrecht op zaterdag 5 februari 2011,

Overwegende dat:

Het verkiezingsprogramma over Afghanistan zegt:
27. Nederland laat Afghanistan niet in de steek. De opbouw van een democratische, veilige rechtsstaat heeft er prioriteit. Dat vereist grotere inspanningen voor corruptiebestrijding, versterking van bestuur, rechtspraak, civiele organisaties en de positie van vrouwen, alsmede onderhandelingen met gematigde Taliban. Nederland draagt meer politietrainers bij aan de EU-opleidingsmissie. Ons land steunt geen offensieve militaire operaties.

Het volgende punt uit het verkiezingsprogramma van toepassing is op de situatie in Afghanistan:
30. De regering geeft steun aan organisaties die zich inzetten voor crisispreventie, vredesopbouw en de bescherming van mensenrechtenactivisten en journalisten. Binnen de EU pleit zij voor versterking van het programma voor de uitzending van getrainde burgers ter ondersteuning van vredes- en verzoeningsprocessen. Ook diplomaten bekwamen zich in onderhandelingen,lokale talen en cultuur.

GroenLinks samen met D66 op 21 april 2010 een motie in de Tweede Kamer heeft ingediend waarin de regering is gevraagd om de mogelijkheden te onderzoeken voor uitzending van civiele politietrainers naar Afghanistan in EUPOL verband,

De regering in antwoord daarop met een voorstel kwam om 545 personen uit te zenden, waarvan slechts 40 civiele politiefunctionarissen in EUPOL verband - conform de motie Peters/Pechtold - en daarnaast ruim 500 militairen en vier F16s in NAVO verband,

Na overleg met de fractievoorzitter van GroenLinks, Jolande Sap, de regering het voorstel op een aantal punten heeft aangepast, en heeft onderstreept dat deze missie een volledig civiel karakter heeft,

Het voorstel echter nog steeds heel ver af staan van wat GroenLinks en D66 gevraagd hebben, omdat:
- De politietrainingen grotendeels door militairen en marechaussee worden gegeven in het kader van de NATO Training Mission-Afghanistan (NTM-A);
- F16s nog steeds in NAVO verband worden ingezet,
- De opgeleide Afghaanse politiemensen ingezet kunnen worden in het kader van de NAVO-oorlogsstrategie, waarin de politie een belangrijke rol heeft bij terrorisme bestrijding, wat een militaire taak is en geen politietaak,

De leden van GroenLinks Afghanistan niet in de steek willen laten,

De leden willen bijdragen aan het bereiken van vrede via politieke middelen en economische ontwikkeling.

Stellen vast dat:

De meerderheid van de Tweede Kamer fractie heeft ingestemd met de aangepaste politietrainingsmissie naar Kunduz, inclusief de garantie toezeggingen van de regering,

De gedane toezeggingen de fundamentele bezwaren niet wegnemen en bovendien naar het oordeel van deskundigen niet uitvoerbaar lijken te zijn,

De fractie de leden weliswaar heeft gehoord, maar in haar eindoordeel onvoldoende rekening heeft gehouden met de door hen geuite zorgen en bezwaren.

Spreken over deze opstelling hun afkeuring uit.
En gaan over tot de orde van de dag.

PS: de illustratie is van Vasili Vasiljevitsj Vereshchagin (1842-1904). Hij was militair en kunstenaar. De apotheose van de oorlog is te zien in het Groninger Museum.

zondag 30 januari 2011

Illegale scheerkwastenplantage


Dankzij een tip van de Franse rechercheur Gilette ontdekte de stoppelpolitie vanochtend een illegale scheerkwastenplantage op het Wad boven Noordpolderzijl. Commissaris Stoppelaar en inspecteur Kwast spreken van een historische slag in de strijd tegen de internationale scheerkwastenmaffia.

Erik de Graaf

vrijdag 28 januari 2011

De derde politionele actie


De Partijraad van GroenLinks gaf een duidelijk signaal af: Stem niet in met de militaire politiemissie naar Afghanistan! Tientallen afdelingen en talloze individuele leden waarschuwden de partijleiding voor de risico’s van de missie. Volgens Maurice de Hond is bijna 80% van de GroenLinkse achterban tegen het kabinetsplan.

Van die verhouding zag ik vannacht helaas niets terug in het stemgedrag van de tienhoofdige Tweede Kamerfractie van GroenLinks. Alleen Ineke van Gent stemde tegen (bedankt Ineke!). De overige negen fractieleden zwaaien “Oom Agent” uit als hij binnenkort voor nieuwe "politionele acties" naar Afghanistan vertrekt. In het vliegtuig verruilt hij zijn platte pet voor een militaire helm.

De tegenstelling symboliseert de kloof tussen de GroenLinkse kiezers en de GroenLinkse gekozenen in Den Haag. Jolande Sap loopt met haar keurkorps ver voor de troepen uit. En tot overmaat van ramp ook nog in de verkeerde richting. Onlangs besloot ik een blog met het dringende advies aan de GroenLinkse fractie om naar de meerderheid van haar achterban te luisteren. “Anders kan de ze”, zo parafraseerde ik woorden van de Duitse dichter Bertolt Brecht, “maar beter een andere achterban kiezen”.

De instemming met het regeringsvoorstel en de wazige argumentatie doen geloven dat de oude vertrouwde achterban wordt ontslagen en er een vacature komt voor een nieuwe.

Erik de Graaf

PS: over het verzet tegen de eerste en de tweede “politionele acties” schreef ik eerder al.

zondag 23 januari 2011

Herenboer: boekpresentatie in een paleis


Gistermiddag toog ik als redacteur van de nieuwe website van Warffum naar de presentatie van Herenboer, de derde literaire thriller van mijn dorpsgenoot Lupko Ellen. Bij aankomst trof ik hem al aan bij de deur van Het Paleis aan het Boterdiep in Groningen. Dat was overigens niet ter verwelkoming, zoals ik aanvankelijk naïef dacht, maar om de laatste zenuwen weg te roken.

Binnen bleek ik niet het enige aanwezige redactielid. Mijn geachte collega’s Maaike Molhuysen en Louis Stiller waren al druk op zoek naar scoops. Verder uiteraard het crème de la crème van de Groningse literatuur. Van beroemde Groningse schrijvers tot de provinciale hoofdbibliothecaris (hé Rob, je was al weg toen ik je zocht), een verkoper van mijn favoriete Groningse boekhandel (ik schreef er onlangs en onlangs nog over) en natuurlijk veel trouwe lezers.

Twee literaire sprekers leidden de bijeenkomst in. Ene Rosa las een stukje voor uit het Dagblad, dat ik net die ochtend had overgeslagen. Dat kwam dus goed uit! Vervolgens vertelde Bill Mensinga, van wie ik al tijden een boek over Bob Dylan in Noordpolderzijl wil lezen, een anekdote over zijn neef Budde Mensinga, die net als hoofdpersoon Ludde Menkema in allerlei spannende avonturen verzeild raakt. Het is dus zeer de vraag of Lupko Ellen zijn driedelige literaire thriller wel zelf verzonnen heeft.

Vervolgens overhandigde Lupko persoonlijk de eerste twee exemplaren van Herenboer. Althans, dat beweerde hij. Een uur eerder had ik echter persoonlijk in een plaatselijke boekhandel gehoord dat iemand naar de nieuwe van Lupko Ellen vroeg om de winkel vervolgens met twee exemplaren te verlaten. Verdacht, vond ik, geheel in de ban van thrillers. Tenzij het de uitgever was, die zijn “eerste exemplaren” voor de presentatie per ongeluk op kantoor had laten liggen.

Lupko’s vrouw Noor vertelde tenslotte over het ontstaansproces van Lupko’s boeken. Met zijn ogen dicht op de bank werkt hij aan de verhaallijn. Heerlijk, dacht ik, werken met je ogen dicht. Dat lukt mij nooit in een klas met vijfentwintig leerlingen. Bij Lupko aan het werk moest ik ook onmiddellijk aan een vulkaan denken: rokend liggen werken.

Het bleef nog lang gezellig aan het Boterdiep. Van Louis, een man in bonus, kon ik een tientje lenen om geen half maar een heel boek te kopen. Gesigneerd en wel. En nu verheug ik me op het lezen. Van het Dagblad van het Noorden kreeg Herenboer al vijf sterren. Ik meld later wel eens of ik het daarmee eens ben. Tee-zet-tee.

Erik de Graaf

Oja: op Warffum.nl staat een verslagje van Louis met een door mij gemaakte foto.
Oja2: in december 2006 schreef ik een recensie van Moddergraf. Vandaag plaatste in haar opnieuw.
Oja3: Lupko Ellens Herenboer is uitgekomen bij Uitgeverij Passage in Groningen en verkrijgbaar bij de betere boekhandel.

Moddergraf revisited!


Gisteren verscheen de derde literaire thriller van Lupko Ellen, Herenboer. Op 1 december 2006 schreef ik over Lupko’s spannende debuut Moddergraf. Ik plaats het opnieuw, als illustratie bij het verslag van de presentatie Herenboer:

Vorige maand maand verscheen de literaire thriller Moddergraf, het debuut van mijn dorpsgenoot Lupko Ellen. Ik ben niet onmiddellijk een liefhebber van thrillers en weet ook niet goed wat ik van de term "literaire thriller" op de cover van het boek moet denken. Een thriller is een spannend verhaal dat de lezer moet meeslepen, maar ik word eerlijk gezegd maar zelden door thrillers meegesleept.

Toch toog ik een week of drie geleden op zaterdagmiddag naar boekhandel Venema in Uithuizen om Moddergraf aan te schaffen. Kon ik in ieder geval zeggen dat ik mijn best had gedaan als ik de auteur aan de lijn bij VV Warffum zou tegenkomen. Het boek lag goed zichtbaar uitgestald op de tafel met de betere boeken. Tweehonderddrieënzestig pagina's dik. Ook dat nog. Thuisgekomen legde ik het eerst maar eens op de stapel.

Pas de volgende dag, onze club speelde uit, sloeg ik het boek open en betrad de wereld van de internetjournalistiek, de prostitutie en de georganiseerde misdaad van de late jaren '10 van de 21e eeuw in Groningen en erboven. Slechts een pagina of vijf hield ik het vol me voor te houden niet van thrillers te houden. Daarna werd ik de modder van het spannende, ingenieus geconstrueerde en snel geschreven verhaal ingezogen om er pas tegen middernacht uit te worden bevrijd. Pagina 263. Punt.

Ik ben dus geen thrillerlezer en zeker geen thrillerrecensent. Ik moet dus oppassen dat ik de clou van het verhaal niet verklap, want ik gun iedereen hetzelfde leesplezier. Zelf voelde ik me in spannendste passages wel gerustgesteld doordat ik in de Ommelander Courant had gelezen dat Lupko een vervolgverhaal met dezelfde hoofdpersonen wilde schrijven. Bij James Bond heb je ook altijd het gevoel dat het wel mee zal vallen, omdat er nog een vervolg komt. Hoofdpersoon Ludde Menkema kreeg daardoor iets onsterfelijks, hoewel ik daar in zijn gevecht op leven en dood met een Poolse topterrorist op het Wad boven Noordpolderzijl zwaar aan twijfelde. Goed geschreven dus.

Extra leesplezier verschafte de Groningse entourage. Het boek gaat over modder, maar je voelt de klei. Een beetje noorderling kent elke weg die journalist Menkema, rechercheur De Geus of scheepsmagnaat Lemaire inslaat. De stad om te beginnen, maar ook de wijde omgeving: het Van Starkenborghkanaal, het Winschoterdiep, Noordpolderzijl, het Wad en Warffum. Je proeft de broodjes van bakker Bouwman, je ruikt de geiten op de Noordpolderweg en je geniet van het donkere, gure najaarsweer.

Tussen de regels door lees je de toekomst van onze omgeving, hoewel niet altijd realistisch: die kerncentrale komt niet in de Eemshaven, Lupko! Dat heb ik je al eens gezegd. Wel mooi te lezen dat FC Groningen weer internationaal speelt. Met Gerlofs als steunpilaar. Hopelijk breekt hij definitief door. Een transfer naar een grote club kan ook de kas van onze VV nog spekken.

Aan een volgende thriller ben ik nog niet begonnen. Ik verheug me wel op het vervolg op Moddergraf. Geen 007, maar 0595. Dit was zondermeer een sterk debuut, dat ik in één adem uitlas. Vanavond exporteer ik het. Mijn neef Hans in Drenthe weet wat hij vanavond voor zijn verjaardag krijgt, als hij dit voor die tijd leest.

Erik de Graaf (1 december 2006)