Marten Toonder senior: wandeling door Warffum

Voor de tweede keer liep ik vandaag de Toonderwandeling door Warffum. Dit keer met een groepje belangstellenden van Nuttig Warffum, een plaatselijke afdeling van het Nut. We wandelden langs plekken met herinneringen aan kapitein Marten Toonder senior (1879-1965), de vader van de schrijver en striptekenaar met dezelfde voor- en achternaam.

Senior werd op 16 november 1879 in Warffum geboren. Zijn moeder verdween buiten zicht, de vader bleef onbekend. In grote armoede groeide hij op bij zijn grootouders. De armoede groeide toen zijn grootvader in 1886 verdronk op het Wad. Van schoolgaan kwam sindsdien niet veel meer. Als er werk was moest de kleine Marten een paar stuivers verdienen.

Pas op zijn vierentwintigste leerde Senior goed lezen, schrijven en rekenen. Hij haalde met veel doorzettingsvermogen een stuurmandiploma en steeg op tot kapitein op de grote vaart. Hij bevoer de wereldzeeën naar Nederlands-Indië en Zuid-Amerika. De man die op zijn vierentwintigste zo goed als analfabeet was kreeg twee schrijvende zoons.

We bezochten vanmiddag op de Toonderwandeling het geboortehuis aan de Pastorieweg en het huis aan de Westervalge waar hij in 1881 met zijn grootouders naartoe verhuisde. Vandaar liepen we naar de begraafplaats, waar inmiddels vele hoofdpersonen uit het verhaal  liggen. We bezochten de Kookpot, waar Marten met andere kinderen uit arme gezinnen ’s winters een eenvoudige doch voedzame maaltijd kreeg (van de notabele juffers moest hij geen Kookpot zeggen, maar "Spijsverdeeling"- met dubbel ee) en tenslotte bezichtigden we het armenhuis waar Blinde Aaltje op de peuter Marten paste als zijn oma op het land werkte.

De wandeling door het Warffum van rond 1900 eindigde in het Openluchtmuseum het Hoogeland. Daar hing vandaag speciaal voor de gelegenheid een schilderij van de scheepsramp van 1886, waarbij de grootvader van Senior verdronk. Geschilderd door de schilder-meestervervalser Eterman, die ooit nog met zijn collega Han van Meegeren in Den Haag exposeerde. Eterman werd in de jaren veertig een huisvriend van de Toonders. De figuur Terpen Tijn uit de Bommelstrips was op Eterman gebaseerd. Onder Etermans schilderij stond een door Toonder senior gemaakt scheepsmodel. 

Overigens overleed Toonder senior precies 49 jaar geleden, op 24 mei 1965 in Leiden.

Erik de Graaf

PS: volgend jaar komt er en tentoonstelling over kapitein Toonder senior en Noord-Groningen in het Openluchtmuseum in Warffum. Dan moet ook mijn boek klaar zijn.