maandag 5 juni 2017

Een Karbaat in een roman van Kundera


Minstens zestig donorkinderen had vruchtbaarheidsarts Karbaat. Dat schijnt hij tenminste zelf eens in een persoonlijk gesprek aan één van zijn donorkinderen te hebben verteld. Hij gebruikte zijn eigen zaad om de kinderwens van zijn patiënten te vervullen. Ongelooflijk. Dat verzin je toch niet.

Of toch wel? Ik had het gevoel dat ik dit verhaal lang geleden al eens gelezen had. Na enig zoeken vond ik in mijn boekenkast de roman Afscheidswals van Milan Kundera. Hij schreef het aan het begin van de jaren zeventig. In 1983 kwam de Nederlandse vertaling uit. Kundera was tenslotte booming in de jaren tachtig. Van De ondraaglijke lichtheid van het bestaan tot aan Het boek van de lach en de vergetelheid. Kundera’s boeken gingen als warme broodjes over de toonbank.

In Afscheidswals gaat het over een Karbaat in een kuuroord in Tsjechoslowakije. Dokter Skréta was gerenommeerd fertiliteitsarts met “een grote clientèle uit de hele republiek”. Zo vertelde hij het trots aan zijn vriend Jakub, die op bezoek was om afscheid te nemen. Jakub had toestemming om naar West-Europa te vertrekken (er stond tenslotte nog een IJzeren Gordijn) en wilde Skréta een door hem verstrekte zelfmoordpil terugbrengen. In de loop van een beklemmend relaas over overspel, abortus en een onbedoelde moord blijkt dat Skréta veel vrouwen in zijn kliniek van onvruchtbaarheid had genezen door zijn eigen zaad te injecteren. Hoeveel donorkinderen hij had wist hij niet, vertrouwde hij Jakub toe, maar die zag na Skréta’s bekentenis opeens tientallen jongens met uiterlijke overeenkomsten met de spermadokter. “En ze zijn allemaal broers”, volgens de arts. Skréta besprak met Jakub dat hij zelf nooit zijn vaderland zou verlaten. Hij wilde er alles aan doen om zich er thuis te voelen en “thuis voelen kun je je alleen tussen je eigen mensen”.

Kundera schreef Afscheidswals aan het begin van de jaren zeventig, niet lang na de onderdrukking van de Praagse Lente in 1968. Ik las het in de jaren tachtig als een absurde en trieste geschiedenis, te bizar voor de werkelijkheid. Inmiddels ben ik benieuwd of het boek in Karbaats boekenkast stond.

Erik de Graaf