zaterdag 15 september 2012

Verliezen is gezond. Nou ja, hopelijk!

Het was woensdag een droeve dag voor mijn ex-partij, waarop ik met tegenzin toch mijn stem had uitgebracht. Van tien naar vier zetels. Een vernietigende nederlaag, die niet onverwacht kwam, maar al tijden door opiniepeilingen werd aangekondigd.

Soms hebben grote nederlagen een louterende werking. Een commissie onder leiding van Andrée van Es gaat de oorzaken van de electorale teruggang van GroenLinks onderzoeken. In allerlei analyses worden tal van oorzaken genoemd. Aan de boodschap en aan de politieke leider van GroenLinks kan het niet liggen, begrijp ik ook uit een verklaring op groenlinks.nl. De vraag is of dat klopt. Sinds de laatste succesvolle verkiezingen zijn enkele cruciale ideologische en strategische blunders gemaakt, die een sterk politiek leider niet had mogen laten gebeuren.

Om te beginnen was er de wisseling van de wacht in december 2010. Vrij onverwachts trok Femke Halsema zich terug uit GroenLinks om, zo luidde in mijn herinnering het belangrijkste argument, haar opvolgster Jolande Sap zich in alle rust op de volgende verkiezingen te kunnen laten voorbereiden. Ruim een half jaar eerder had het verkiezingscongres Femke toegestaan de verkiezingskar nog een keer te trekken, hoewel dat statutair niet nog een periode mocht. Zo’n dispensatie verleen je eigenlijk niet voor een half jaar. In feite was het ook een vorm van kiezersbedrog, want 628.096 kiezers hadden op 9 juni 2010 hun vertrouwen in Femke uitgesproken. Voor Jolande Sap was dit achteraf de slechtst mogelijke overdracht van het partijleiderschap.
Als verse partijleider was Jolande Sap bovendien met een onmogelijk dossier opgescheept: de (militaire) politiemissie naar Kunduz, die voortvloeide uit een motie van GroenLinks en D66 uit het voorjaar van 2010. De partijraad stemde tegen GroenLinkse medewerking aan de missie. Erg veel leden waren uitermate kritisch, maar hun adviezen werden in de wind geslagen. Dat was een strategische blunder van de fractie onder leiding van Jolande Sap. Ze had veel ellende kunnen voorkomen als ze toen tot een NEE had besloten. GroenLinks had door de medewerking aan de politiemissie voor veel leden en kiezers afscheid genomen van een traditioneel linkse pacifistische of antimilitaristische koers. De fractie stond mijlenver van haar politieke achterban. Overal in het hele land leidde deze kwestie tot emotionele discussies. In Groningen heb ik GroenLinksers van het eerste uur (en van ver daarvoor!) zwaar teleurgesteld hun lidmaatschap zien opzeggen. Toen de rust enigszins was teruggekeerd heb ik in april 2011 mijn ontslagbriefje aan het partijbureau gestuurd.

Na de val van het Kabinet-Rutte mochten de D66, de ChristenUnie en GroenLinks de rommel met de restkabinet van VVD en CDA opruimen. De gretigheid van GroenLinks heeft me indertijd verbaasd. Ik erken dat GroenLinks een aantal mooie groene, duurzame punten in het Lente- of Kunduz-akkoord heeft laten opnemen. De vraag is alleen of ze in de komende formatie overeind blijven. Tegenover die goede punten staan echter ook de foute punten, die door het akkoord aan GroenLinks zijn blijven kleven, want strikt genomen heeft de partij door het akkoord ook de verantwoordelijkheid op zich genomen voor langstudeerboetes, BTW-verhoging, permanente verlaging van de overdrachtsbelasting op huizen, afschaffing van de OV-reiskostenvergoeding en andere ongein. De wens om ooit mee te regeren won het mijns inziens van het gezonde politieke inzicht.
Strategische politieke blunders hebben GroenLinks electoraal de das omgedaan. De kwesties rond Tofik Dibi en Ineke van Gent waren direct of indirect een gevolg van de onvrede met de politieke koers en de politieke leiding, die uiteraard uitvergroot werden doordat de partij toch al in een neerwaartse spiraal zat. Kiezers zijn massaal weggelopen omdat ze zich niet meer politiek vertegenwoordigd voelden. Dat was al maanden ingezet. Al weken duidden peilingen op vier á vijf zetels. Door de zuigende werking van de tweestrijd tussen Samsom en Rutte kon GroenLinks in de laatste week nauwelijks nog zetels verliezen. Ik ken veel GroenLinksers die met veel tegenzin op hun eigen partij gestemd hebben en gebruikelijke GroenLinksstemmers, die dat niet meer over hun hart konden verkijgen.  

Hopelijk komt de Commissie Van Es binnenkort met een heldere analyse. De verkiezingsnederlaag heeft alleen maar nut als ze leidt tot herbezinning op de uitgangspunten van groene en linkse politiek met stevige systeemkritiek. Terug naar de politieke roots. Het is de vraag of dat met Jolande Sap als politiek leider kan. De partijtop leek mij wat voorbarig met de blijdschap over “besluit van Jolande Sap” om aan te blijven.
Erik de Graaf

3 opmerkingen:

Mariët zei

Hey Erik, mooie analyse. Deel je mening.Evalueren en maatregelen treffen, niet langer alles met mantel der liefde bedekken. Laten we hopen dat we echt opnieuw kunnen beginnen, want we hebben een mooi programma. Hartelijke groet, Mariët

Henk Daalder Windparken Wiki zei

Ik betwijfel of GroenLinks terug moet naar zijn politieke roots.
Die roots zijn van een voorbije tijd.

We delen wel veel idealen, die moeten we blijven verwoorden.
Maar tegelijk zo uitwerken dat daarmee voldoende kiezers aangetrokken worden.
Wat is anders het nut van een politieke partij? Het gaat uiteindelijk om de invloed, niet om de schoonheid van de filosofie, maar om het realiseren van de gedeelde idealen.

Erik de Graaf zei

Met het tweede deel van je reactie stem ik in, Henk. Maar er bestaat wel zoiets als basisidealen Die politieke roots ontwikkel je met de maatschappelijke ontwikkeling. Als je ze verloochent verlies je je herkenbaarheid en loop je tegen verkiezingsnederlagen aan. Kunduz of langstudeerboetes vind ik geen modernisering, maar is afwijken van je politieke lijn.
Erik