dinsdag 19 augustus 2014

Kartonnen kameraden


“De DDR maakt gebruik van kartonnen poppen in de wachttorens langs de vrijwel ondoordringbare grens met West-Duitsland”. Dat maakte het West-Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken in haar jaarverslag over 1985 bekend. Ik las het zojuist terug in een berichtje uit een krantenknipselmap uit dat jaar.

Op de honderden wachttorens langs de 1358 kilometer lange Duits-Duitse grens tussen de Oostzee en Tsjechoslowakije werden steeds vaker “kartonnen kameraden” gesignaleerd, terwijl grensbewakers uit vlees en bloed een tiental kilometers oostelijker werden ingezet om potentiële vluchtelingen ruimschoot voor de grens tussen oost en west in de kraag te grijpen. De West-Duitse grenspolitie meldde in 1985 dan ook slechts dertig geslaagde vluchtpogingen van oost naar west (daaronder acht Oost-Duitse soldaten).

De kartonnen kameraden waren al veel langer actief in de verdediging van het Oost-Duitse vaderland. Ze waren echter hun leven niet zeker. In zijn dichtbundel Pappkameraden uit 1981 herinnerde de Oost-Duitse dichter-dissident aan zijn diensttijd in de Nationale Volksarmee, het leger in de DDR:

In Dezember neunundsiebzig
In einem Wald bei Plauen im Vogtland
Schoβ ich zum ersten Mal
Mit scharfer Munition
Auf Pappkameraden

So nannten wir sie: Pappkameraden

Sie kippten um
Oder blieben stehen
Und hinterher wurden die Löcher wieder zugeklebt
Mit schwarzer Folie

Jürgen Fuchs was al jong een criticaster van het DDR-regime. Vlak na de onderdrukking van de Praagse Lente in 1968 moest hij in de DDR in militaire dienst. Het bleek een bron voor gedichten en romans, waarin hij met grote precisie de vernederingen en de kadaverdiscipline beschreef. De ervaringen maakten hem ongeschikt voor een onderdanig DDR-leven. In 1976 werd hij gearresteerd na protesten tegen de gedwongen uitburgering van de zanger Wolf Biermann (op de foto staat Fuchs helemaal rechts naast Biermann). Een jaar later werd hij vanuit de Oost-Duitse gevangenis naar West-Berlijn vrijgelaten.  

Erik de Graaf

Geen opmerkingen: