Wat deed je op 13 december 1981, vandaag 27 jaar geleden, op de dag dat de Poolse hoop op vrijheid vervloog doordat generaal Jaruzelski met Russische achterwacht de noodtoestand afkondigde? Het was een zondag en buiten was het koud. Vlak na twaalven zette ik de radio aan. Net te laat voor het nieuws, maar na de eerste woorden wist ik wat er aan de hand was. Het hing tenslotte al een poosje in de lucht. “… noodtoestand … nieuwe militaire raad …” Er mag nu geen bloed meer vloeien, zei de Poolse paus in een eerste reactie. Ik dacht aan mijn vrienden in Poznan en in Lodz. Aan mijn laatste bezoek, een half jaar eerder. Aan de openheid van de mensen, de vrolijkheid, maar ook aan de spanning, de crisissfeer. De lange rijen voor slagers, de bakkers, de slijters, de sigarenwinkels en voor de loketten op het station. Twee uur duurde het voor ik een kaartje van Krakow naar Warschau veroverd had. Met Malgorzata was ik vanuit Lodz naar Lowicz gereden om een katholieke processie te bekijken. Moest ik zien, vond ze, om van mijn vooroordelen af te komen. En ik zag mensen op hun knieën en kruizen slaand voor passerende priesters. Ik zag portretten van Karol Woytila de Poolse papa, maar ook een kruis voor de vrije vakbond Solidarnosc onder de preekstoel. Katholieke contra-revolutie. De katholieke macht, die op 13 december onderdrukt werd, voorlopig onderdrukt werd.
Op die druilerige dertiende december 1981 dacht ik ook aan mijn Oost-Berlijnse vriend Achim, die me in oktober nog had gezegd te vrezen als Oost-Duits reserve-officier naar Polen te worden gestuurd. Hij zou het verrekken, had hij me verkondigd. Hij zou weigeren als Duits militair oostwaarts te trekken, maar de gevolgen voor zichzelf kon hij niet overzien. Desertie in oorlogstijd? Gewoon weigeren werd al hard genoeg gestraft. Gelukkig voor Achim deden de Polen het zelf. Onder leiding van generaal Jaruzelski en onder druk van het Kremlin. Elk jaar denk ik op 13 december even terug aan die dag, nu 27 jaar geleden.
Erik de Graaf
Geen opmerkingen:
Een reactie posten