Witte streep door Berlijn

In In Europa vertelde oud-Stasi-officier Hagen Koch afgelopen zondag hoe hij als 21-jarige soldaat in augustus 1961 met witte verf een dikke streep door Berlijn moest trekken op de plek waar de Berlijnse Muur moest worden gebouwd. In opdracht van de Oost-Duitse partijleider Ullbricht en Stasi-chef Mielke, zei Koch erbij.

In november 1986 trok de jonge kunstenaar Wolfram Hasch opnieuw een dikke witte streep over de grens tussen Oost- en West-Berlijn. Nu op de Berlijnse Muur, die juist haar 25-jarig jubileum had gevierd. Zijn doel was de hele Muur rondom West-Berlijn, zo’n 165 kilometer lang, te markeren om zijn afkeer van de onmenselijke grens te tonen. Zo ver kwam hij echter niet.

Bijna drie jaar eerder was de 20-jarige Wolfram Hasch in Weimar in de DDR gearresteerd. Hij werd ervan verdacht met vrienden staatsvijandige leuzen op muren te hebben geschilderd. “Macht aus dem Staat Gurkensalat” (“maak van de staat komkommersalade”, maar dan in rijm), maar ook: “SS-20 – nein, Danke” en “Wehrt euch und schlagt zurück” (“verzet je en sla terug”). Met witte verf had Wolfram Hasch dus al langer iets en uit het goede hout was hij ook gesneden.

Begin 1985 werd hij onder druk van de westerse vredesbeweging vrijgelaten uit de Oost-Duitse kerkers. Twee dagen later liep ik met hem op een demonstratie in West-Berlijn. Hij had nog nooit zoveel politie gezien en vroeg zich af waar hij nu weer terecht was gekomen. Een paar maanden later was hij als getuige-deskundige aanwezig op het Hoger Beroep van een Nederlandse totaalweigeraar in Den Haag. Hij wilde de rechter ervan overtuigen dat hij de Nederlandse weigeraar kon wegstrepen tegen gelijkdenkende weigeraars in de DDR. Een straf was dus niet nodig, vond hij.

Zijn Muur-actie van november 1986 bracht Wolfram Hasch weer terug in de DDR. In de buurt van de Potzdamer Platz sprongen plotseling Oost-Duitse grenspolitieagenten door een stalen deur in de Muur om hem te arresteren. Ook in opdracht van Mielke, dezelfde opdrachtgever als van Hagen Koch, werd hij opnieuw opgeborgen in een Oost-Duitse gevangenis. Twintig maanden lang. De ene witte streep is blijkbaar de andere niet.

Erik de Graaf