Op 11 april 1945 werd het concentratiekamp Buchenwald door Amerikaanse troepen bevrijd. Enkele maanden later functioneerde het alweer als interneringskamp van de Russische geheime dienst in het oosten van Duitsland. Aanvankelijk zat er vooral nazi’s vast, maar in toenemende mate ook de lastpakken van de nieuwe communistische machthebbers. Alexander Agafonov (1920) zat tweemaal vast in Buchenwald. De eerste keer in 1944 als gevangene van Hitler, de tweede keer in 1946 als gevangene van Stalin.
In 1941 werd de in Belgrado opgegroeide Rus voor het eerst door de nazi’s opgepakt. Vanuit een strafkamp in de Elzas-Lotharingen wist hij naar Frankrijk te ontkomen, waar hij zich bij het Franse verzet aansloot. Twee jaar later werd hij verraden en opnieuw gearresteerd. Een paar uur voordat hij voor een sabotageactie naar Berlijn zou vertrekken werd hij van het bed van zijn Franse vriendin Renee gelicht. In Buchenwald ontkwam Agafonov in 1944 aan de doodstraf, doordat medegevangenen een kaartje met zijn persoonsgegevens aan een voet van een dode gevangene hingen. Onder een andere naam nam hij deel aan een arbeidscommando in Keulen, dat hij tijdens een luchtalarm opnieuw wist te ontvluchten.
Na de Tweede Wereldoorlog ging Agafonov naar de Russische bezettingszone in het oosten van Duitsland. Daar werd hij wegens spionage gearresteerd, omdat zijn avontuurlijke relaas niet werd vertrouwd. In 1946 werd hij tot acht jaar dwangarbeid in de Russische goelag veroordeeld. Na de dood van Stalin in 1953 kreeg hij amnestie, maar pas elf maanden later werd hij daadwerkelijk vrijgelaten. In zijn geboortestad op de Krim werd hij leraar.
In 1973 werd de verzetstrijder door de Sovjetunie gerehabiliteerd. Na de Koude Oorlog kreeg hij na bijna vijftig jaar de gelegenheid terug te keren naar Frankrijk, waar hij zijn nooit vergeten grote Franse liefde Renee terugvond. Acht jaar leefden ze samen in de buurt van Besancon. Agafonov schreef een boek over zijn oorlogsgeschiedenis, gaf lezingen (ik ontmoette hem in 1998 bij zo'n lezing in Berlijn) en genoot van zijn herwonnen geluk. Tot Renee in 1999 tijdens een bezoek van een Duits televisieteam in huilen uitbarstte. Ze bekende hem eindelijk dat zij het was geweest, die hem in 1943 aan de Gestapo had verraden.
Agafonov verliet zijn grote liefde. In december 2009 overleed de overlevingskunstenaar op 89-jarige leeftijd in een bejaardentehuis in Parijs.
Erik de Graaf
Geen opmerkingen:
Een reactie posten