Roland Jahn wordt beheerder Stasi-archieven

Roland Jahn, journalist en voormalig burgerrechtenactivist in de DDR, is door de Duitse regering voorgedragen als nieuwe beheerder van de Stasi-archieven in Duitsland. Als de Bondsdag instemt worden de Gauck-Behörden (en later Birthler-Behörden) volgend jaar de Jahn-Behörden.

In juni 1983 werd Roland Jahn door Oost-Duitse politie vastgebonden op de trein naar West-Duitsland gezet. Enkele reis Bondsrepubliek, met een kosteloos uitreisvisum. Zéér tegen de zin van de reiziger, die liever in zijn Heimatstadt Jena was gebleven, ondanks alle repressie.

Bijna zeven jaar eerder had Roland Jahn luid tegen de onvrijwillige Ausbürgerung van de Oost-Duitse protestzanger Wolf Biermann geprotesteerd. Het had hem zijn studieplaats aan de universiteit van Jena gekost. Een half jaar later liep hij met een wit bord mee in de officiële 1 meidemonstratie in Jena, uit protest tegen het feit dat je in de DDR niet kon zeggen wat je wilde.

In de daaropvolgende jaren nam Roland volop deel aan onafhankelijke vredesbeweging in de DDR. Tegen de bewapening van het Warschau Pact, maar ook tegen die van het westen. Regelmatig viel hij op door gewaagde acties, waarvoor hij lange tijd in Oost-Duitse gevangenissen riskeerde. Na het verbod van de Poolse vakbond in december 1981 fietste hij met een vlag van Solidarnosc door Jena. En op 1 mei 1982 liet hij zich naast de tribune van de officiële mei-demonstratie in Jena fotograferen met links een Stalinsnor en rechts een Hitlersnorretje. Het was een protest tegen twee achtereenvolgende Duitse dictaturen.

In 1982 was de maat vol voor de Oost-Duitse autoriteiten. Roland Jahn werd gearresteerd en zes maanden in een isolatiecel in de gevangenis van Gera vastgehouden. In dezelfde gevangenis was zijn vriend Matthias Domaschk een jaar eerder om het leven gekomen (of gebracht?). Roland weigerde in de gevangenis in te gaan op een aanbod om naar West-Duitsland vrijgelaten te worden. De enige mogelijkheid om hem kwijt te raken was om hem met geweld naar West-Duitsland uit te zetten.

De DDR had een luis in de pels geloosd, maar schoot er achteraf niet veel mee op. Vanuit West-Berlijn ontwikkelde Roland zich tot lastpak nummer 1 voor de DDR. Als journalist bij het tv-programma Kontraste gaf hij de oppositie in de DDR een gezicht. Daarnaast ondersteunde hij zijn oude vrienden met boeken, kranten, gesprekspartners uit het westen en zelfs met een drukpers, waarop Oost-Duitse illegale tijdschriften en pamfletten werden gedrukt. Ook in West-Berlijn werd hij door de Stasi in de gaten gehouden. In 1987 vaardigde de Oost-Duitse justitie een arrestatiebevel tegen hem uit, dat pas in december 1989, na de Val van de Berlijnse Muur, werd ingetrokken.

Zodra het mogelijk was verhuisde Roland van West-Berlijn terug naar Prenzlauer Berg in het oosten. Daar streed hij onder andere voor de openbaarheid van de Stasi-archieven, die hij binnenkort waarschijnlijk zelf zal beheren.

Erik de Graaf