Naar de Butyrka-gevangenis

Hij klonk als een straatsteen op het parket, zei een vriend ooit over de Russische zanger Vladimir Vysotski (1938-1980). Zijn stem was rauw. Rauwer dan rauw. De wodka en de tabak zongen hoorbaar mee. De gitaarmuziek was allesbehalve virtuoos. Het ging Vysotski om de teksten.

Als Hamlet vierde Vysotski successen in het Moskouse theater. Daarnaast speelde hij in tientallen Russische speelfilms. Maar door zijn liederen over het dagelijks leven, over de drop-outs in de sovjetmaatschappij, over de zwervers en de dronkaards en over de oorlogsveteranen en de kampgevangenen (allemaal zaken die officieel niet bestonden in de Sovjetunie) werd hij een held tot in alle hoeken van het immense land. Zijn liederen werden nooit op LP uitgebracht, daar werd door de sovjetautoriteiten een stokje voorgestoken. Vysotski’s teksten werden met pen op papier overgeschreven en gingen van hand tot hand. Miljoenen cassettes werden voor privégebruik gekopieerd en verspreid.

Op subtiele wijze wist Vysotski vaak een kritische toon aan te slaan, alleen al door zijn themakeuze. Uit een West-Duitse krant uit 2 januari 1987 bewaar ik al 23 jaar de Duitse vertaling van het lied “Naar de Butyrka”.

“Laten we naar Butyrka rijden”, zingt Vysotski tegen een taxichauffeur, “daar waar de gevangenis staat.”
“Je bent te laat, kameraad”, antwoordt de chauffeur. “De Butyrka is twee jaar geleden afgebroken.”
Dan maar naar een andere gevangenis, gaat het lied verder. Maar ook die blijkt inmiddels afgebroken. De taxichauffeur wil de klant naar huis rijden, maar die wil met de chauffeur drinken op de tijd dat er in Rusland geen gevangenissen en kampen meer bestaan. Proost!

Vysotski stierf in juli 1980 op 42 jarige leeftijd aan een hartaanval. Drank en tabak zullen daarbij geen onbelangrijke rol hebben gespeeld. Langs de begrafenisstoet stonden tienduizenden mensen met hun cassettespelers en luisterden naar de doorleefde stem van hun dode held.

Erik de Graaf