Liever met de trein naar Zoutkamp

Ik schreef het enkele weken geleden al: veel nieuwe asfaltplannen in de provincie Groningen. Gedeputeerde Staten stelden onlangs ook nog eens het voorkeurstracé voor de nieuwe provinciale weg N361 van Groningen richting Lauwersoog vast. De nieuwe weg loopt vanaf de noordelijke ringweg bij Groningen, vlak langs de noordrand van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) bij Koningslaagte door prachtig en waardevol open landschap en weidevogelgebied naar de spoorlijn bij Adorp. Vandaar wordt het spoor gevolgd tot kort onder Winsum. Vandaar af wordt het asfalt in een oostelijke boog rond Winsum gelegd. Ook bij Mensingeweer komt een rondweg.

Het is de vraag welke problemen GS met deze enorme hoeveelheid nieuw asfalt denken op te lossen. Het plan voor de weg doet denken alsof we het hier over de drukke Randstad hebben, maar de verkeersdrukte op dit Noordwest-Groningse traject is in werkelijkheid niet overdreven groot. Een verkeersanalyse in het Milieu-Effect-Rapport toont bovendien onomstotelijk aan dat er van een bereikbaarheidsprobleem geen sprake is.

Uiteraard bestaan er knelpunten op het huidige traject. De veiligheid en de leefbaarheid in Adorp, Sauwerd en Mensingeweer kunnen echter met verkeerstechnische maatregelen sterk worden verbeterd. In enkele dorpen wordt daar dit voorjaar zelfs al aan gewerkt. Ook in Winsum rechtvaardigt is de verkeersproblematiek geen nieuwe rondweg. Provincie en gemeente doen er verstandig aan ook daar het bestaande traject aan te passen en de Onderdendamsterweg efficiënter in te richten.

Die aanpassingen zullen een schijntje kosten van de 47 miljoen, die de provincie nu in een overbodige nieuwe weg wil steken. Bovendien blijft met een soberder aanpak het open Groninger landschap onaangetast. De alternatieve route van GS tast veel waardevol cultuur- en natuurlandschap en weidevogelgebieden aan, kost veel landbouwareaal en brengt een enorme verrommeling van het landschap met zich mee.

Het is ook belangrijk om het wegverkeer tussen de stad en Noordwest-Groningen te verminderen door het bus- en treinvervoer richting Zoutkamp en Roodeschool een fikse impuls te geven. Misschien is het zelfs een idee de oude spoorlijn tussen Winsum en Zoutkamp in ere te herstellen en eventueel door te trekken naar Lauwersoog. Die lijn naar Zoutkamp werd kort na de Tweede Wereldoorlog opgeheven. Her en der zijn nog oude stations (zoals in Leens en Ulrum) of resten van de spoorlijn terug te vinden in het landschap, zoals bijvoorbeeld van de spoorbrug bij Eenrum (zie foto).

Erik de Graaf

De partij heeft duizend ogen

Om een uur of half elf kwamen we aan in Praag, vroeg genoeg om de ons aanbevolen jazzclub aan de Moldau nog voor sluitingstijd te bereiken. Het was donker, koud en vochtig in de stad. Het centrum lag er verlaten bij en hing vol zwarte vlaggen in verband met het overlijden van Sovjet-leider Konstantin Tsjer­nenko vier dagen eerder. En er was geen kroeg open, ook niet onze jazzclub, waar we volgens een Oost-Berlijnse vriend altijd wel iemand zouden ontmoeten die ons onderdak wilde verlenen. Met officiële rouw op de begrafenisdag en een vervroegd sluitingsuur hadden we geen rekening gehouden. "Valt er eindelijk iets te vieren, sluiten de kroegen", bromde Uwe.

We doolden door het centrum, speurend naar een plek waar we nog konden overnachten, maar naarmate het later werd daalden onze kansen. Tegen enen stonden we weer voor het station. Op een bankje in de hal hebben we de lange nacht zitten dommelen, veelvuldig gestoord door Tsjechische agenten, die onze paspoorten en een verklaring voor ons gedrag eisten. Al vroeg kwam de stad tot leven. In een kiosk op het Wenceslausplein verdreven we onze slaap met koffie en broodjes. Daarna pas kon ons lange weekend Praag beginnen.

Het was een onbeduidend voorval en ik zou het allang zijn vergeten als het niet mijn herinnering was geroepen door één bladzijde uit een ruim driehonderd pagina's dik dossier, waarin de Stasi van 1985 tot 1987 contacten tussen een aantal onafhankelijk denkende Oost- en West-Europese jongeren in kaart bracht met het doel ze verder te verhinderen. "Gemeinsame Reise eines DDR­-Bürgers mit einem niederländischen Bürger" luidde de prozaïsche kop boven die ene pagina, waarop majoor Schreiber van de paspoortcontrole-eenheid in Bad Schandau eind maart 1985 verslag deed aan zijn meerdere in de Bezirksverwaltung für Staatssicherheit Dresden Abteilung VI (citaat, vertaald door EdG):
"Op 13.03.85, om 21 uur reisde de DDR-burger Bastian, Uwe, met de D-379 via de Grenzübergangstelle (GüST) Bad Schandau naar Tsjechoslowakije uit", aldus de majoor in zijn stijve Stasi­-jargon. "De burger gaf bij de paspoortcontrole aan dat hij voor twee dagen als toerist naar Praag reisde. Bij inlichtingen van de burger over reisdoel en reisduur mengde de in dezelfde coupé meereizende Nederlandse burger De Graaf, Erik, zich in het gesprek en zei letterlijk: misschien gaan we ook vier dagen naar Praag. (...) Volgens Tsjechisch visum wil de burger voor vier dagen als toerist naar Tsjechoslowakije reizen. Door de Tsjechische paspoortcontrole werd bij de burger een hotelboeking voor twee personen voor drie nachten in hotel Racek vastgesteld. Beide burgers reisden alleen in de coupé und machten einen ungepflegten und unsauberen äusserlichen Eindruck. Als bagage voerde de DDR-burger een plunjezak met levensmiddelen en schone was en de Neder­landse burger een koffer met wasgoed mee".

Op die dertiende maart 1985 waren Bastl en ik aan het eind van de middag met twee hoofden vol Charta 77-adressen van Oost-Berlijn naar Praag vertrokken. Op zoek naar jonge, kritische Tsjechen die in de zomer op een Boheemse camping met Oost- en West-Duitse en Nederlandse jongeren van gedachten wilden wisselen over oorlog en vrede, mensenrechten, milieu en het dagelijks leven in Oost en West. In een grenzeloos optimisme de Stasi om de tuin te kunnen leiden hadden we van tevoren afgesproken in de trein te doen alsof we elkaar niet kenden. Liever las ik dan zelfs nog de partijkrant Neues Deutschland met het laatste nieuws over de dood van de 'onvolprezen Sovjet-leider' en zijn snelle opvolging door Michail Gorbatsjov.

Twaalf jaar na dato weten we zeker dat het door majoor Schreiber beschreven gesprek niet is gevoerd. Zoals ik ook beslist geen koffer bij me had en onze herinneringen aan de doorwaakte nacht geen reserveringen voor hotel Racek aannemelijk maken. Om over ons uiterlijk maar te zwijgen, dat was sowieso een kwestie van smaak. Die grijsgroene uniformen stonden ook bepaald niet charmant. "Soldaten sehen sich alle gleich, lebendig und als Leich", zong ik aan Oost-Europese grensovergangen altijd inwendig luid met Wolf Biermann mee. Blijft echter de vraag hoe men wist dat we wel degelijk samen naar Praag reisden. Speelden we zo slecht toneel (wat goed mogelijk is)? Of was men aan de grens al op de hoogte van onze 'gemeinsame' komst?

Enkele maanden later opende Oberfeldwebel Klick (het schijnt zijn echte naam en geen schuilnaam te zijn) van de Abteilung XX van de Berlijnse Stasi ondanks al onze voorzichtigheid een dossier, nadat een informant had bericht dat Bastian met vrienden werkte aan een discussiestuk voor een bijeenkomst van 'Oost-Duitse vredesactivisten met alternatieve groepen uit het buitenland'. Kort daarop werd ook Schreibers onjuiste, maar toch zo doeltreffende pagina aan Klicks dossier toegevoegd.

Het lijkt een onschuldig en zelfs lachwekkend verslag, maar samen met andere verslagen en verklaringen van de informanten werd toch een tamelijk volledig beeld van onze activiteiten gevormd met de nadrukkelijke bedoeling bewijzen te verkrijgen van overtredingen van de DDR-­wet (waaronder landesverräterische Nachrichtenübermittlung en staatsfeindliche Hetze). Ikzelf heb daarbij weinig risico gelopen, hoewel aantoonbaar is getracht ook mij in de Stasi-val te lokken. Uit angst voor een verslechtering van de relatie met Nederland zou ik hoogstwaarschijnlijk na een spannende namiddag naar het Westen zijn uitgewezen, zoals gebruikelijk. Mijn Oost-Berlijnse vrien­den waren echter wel aan de willekeur van het systeem overgeleverd, zoals bladzijde na bladzijde uit het dossier blijkt. "Die Partei hat tausend Augen”, schreef Bertolt Brecht ooit met bewondering over de Oost-Duitse SED. Bijna 200 kilometer Stasi-archief geven hem schrikbarend gelijk.

Erik de Graaf

Eerder gepubliceerd in: Groniek. Historisch Tijdschrift (december 1997)

Cruyff als verlosser in Roemenië

In 1980 reisde ik in mijn eentje met rugzak door Oost-Europa. Liftend, lopend en met bus en trein. Waar ik aankwam liet ik me verrassen door de omstandigheden. Meestal leidde dat tot leuke ontmoetingen en uitnodigingen voor eten en overnachtingen. Er was echter één probleem: bij een reis door het Roemenië van Ceausescu kocht je bij entree een visum, waarop je route vervolgens van dag tot dag moest worden bijgehouden. Bij elke camping of hotel kreeg je een stempel in het visum als bewijs van goed overnachtingsgedrag. Logeren bij particulieren was verboden in Ceausescu's rijk en bovendien niet goed voor de carriere van de gastvrije Roemeen.

Dat ging al op de eerste dag mis toen ik buiten het dorp Bratca werd aangesproken door twee jongens, die me in de drukte rond het station uit veiligheidsoverwegingen hadden genegeerd. Na een Transylvaanse avond met muziek, dans, zelfgemaakte wijn en palinka en boeiende gesprekken over het leven in oost en west kreeg ik de logeerkamer toegewezen. De drie volgende nachten logeerde ik bij Ovidiu in Cluj-Napoca, die jaloers las dat mijn paspoort "valid for all countries in the world" was. In Sibiu stond mijn tentje officieel op de camping, maar logeerde ik zelf bij een familie van Duitse afkomst, die Sibiu hardnekkig Hermannstadt noemde.

Daarna huurde ik een kamer bij een oude vrouw in Busteni, aan de voet van de bergen. Ze verzorgde me geweldig, maar een stempel kon ze me niet leveren. Mijn bagage liet ik een paar dagen bij haar achter toen ik met twee Roemeense dienstplichtigen de bergen inging. Hun adressen kreeg ik niet. Dat leek hen te gevaarlijk. Officieel waren we tenslotte vijanden en de Securitate zag veel. In Boekarest vond ik uiteindelijk een hotel. En daarmee een stempel in mijn visum.

Na veertien dagen Roemenië had ik vijf officiële stempels in mijn visum. Dat leidde tot flink oponthoud aan de grens met Bulgarije. Daar bleek het een hele klus duidelijk te maken uit welk land ik kwam, hoevaak ik ook Holland, Golland of Hollandia zei. Blijkbaar maakten niet veel West-Europeanen gebruik van de kleine grensovergang bij Silistra. De eerste grenswachten kwamen er niet uit. Er moest een hogere worden gehaald. Die bekeek mijn paspoort van alle kanten, wees zijn onderdanen allerlei informatie uit mijn pas aan, maar er leek ook iets niet te kloppen. Ten einde raad riep hij de hulp van een nog hogere in. Die liet een poosje op zich wachten, omdat hij uit een plaatsje uit de buurt moest komen. Ik had genoeg tijd om me zorgen te maken. Hoe redde ik me hier uit?

De hoogste beschikbare grenswacht kwam, zag en overwon. Hij bladerde mijn paspoort door. Van voor naar achter en van achter naar voor. Er verscheen een glimlach op zijn gezicht. "Ah, Kroeijeff!" Hij sloeg me op de schouder. Ja, Kroeijeff, lachte ik terug. Hij bood me een Roemeense sigaret aan en als niet-roker betrad ik even later paffend Bulgaarse grond. Met dank aan Cruyff.

Erik de Graaf

Wie heeft het gedaan?

Raadseltje: in klas 4b is de leraar inelkaargeslagen. Wie denkt u dat het gedaan heeft?

Erik de Graaf

She loves you yeh yeh yeh

Een rechter in Londen heeft besloten dat Paul McCartney 30 miljoen euro moet dokken aan zijn ex Heather Mills. Een fors bedrag wordt dat vandaag steeds weer op de radio genoemd. En inderdaad, het is niet een bedrag waartoe u en ik snel zullen worden aangeslagen.

In alle nieuwsberichten wordt het vermogen van McCartney vervolgens geschat op 1,1 miljard euro. Dat is, voor de goede orde, elfhonderdmiljoen (1.100.000.000). Dat is goed verdiend in vijf jaar huwelijk, maar relatief toch ook weer een schijntje. Nog geen 3% van McCartneys bezit. Dat zou bij mij niet veel opleveren.

Eigenlijk een schandalige discussie. Een hevige strijd om zo'n "fooi". She loves you yeh yeh yeh. Jaja! Can't buy me love.

Erik de Graaf

Halabja - 16 maart 1988

Precies twintig jaar geleden kwamen ruim 5000 Koerden om bij een gifgasaanval door Saddam Hoessein op de Koerdische stad Halabja. Vandaag werd het drama in verschillende Nederlandse steden herdacht.

De gifgasaanval op Halabja was onderdeel van de Saddams Anfal-campagne, waarbij van 1986 tot 1988 zo'n 182.000 Koerden werden gedood. Internationale erkenning van die genocide is tot nog toe uitgebleven. Afgelopen donderdag pleitten Harry van Bommel van de SP en Fred Teeven van de VVD in Trouw voor de erkenning van de genocide op de Koerden, om te beginnen door Nederland.

Er is een goede reden om in Nederland het initiatief te nemen. Ongeveer de helft van Saddams gifgaschemicaliën werd indertijd geleverd door Nederlandse bedrijven of personen. Vorig jaar werd de Nederlander Frans van Anraat voor zijn aandeel daarin tot 15 jaar gevangenis veroordeeld.

Van Bommel en Teevens stelden vandeweek voor om in Den Haag een monument ter plaatsen ter nagedachtenis aan de vele Koerdische slachtoffers van de Anfal-campagne voor. Hopelijk ondersteunt GroenLinks het initiatief spoedig.

Erik de Graaf

Landschap en asfalt

Het zwaartepunt van de natuurbeleving verschuift van de Veluwe naar Noord-Nederland, bleek vandeweek uit een onderzoek van het kenniscentrum Triple E uit Arnhem. Voor gemeenten en provincies liggen daar grote economische kansen, aldus de onderzoekers.

Ook Groningen heeft goede kansen met het Wad, de Lauwersmeer, het Middag-Humsterland en vele andere prachtige plekken. Gemeenten en provincies zijn zich vaak onvoldoende van dat goud bewust. "Zoek de economische ontwikkeling niet in meer wegen en bedrijventerreinen, maar ga uit van wat dit gebied uniek maakt", vonden de onderzoekers.

Het lijkt de laatste tijd echter alsof de hele provincie Groningen geasfalteerd gaat worden als het aan GS ligt. Ik zit nog maar kort in de Commissie Economie & Mobiliteit, maar de discussies over nieuwe wegen en rondwegen zijn niet van de lucht. Verdubbelingen en rondwegen in alle soorten en maten, waarmee het landschap zelden of (eerder) nooit gebaat is. Vandeweek was ik in Noordhorn om voorgelicht te worden over de provinciale plannen voor een rondweg door het Rietdal. "Een overbodige rondweg", volgens veel dorpelingen, "die verrommeling van het landschap met zich meebrengt". Een alternatief plan, terug te vinden op de Landroofsite van de VPRO, is door de provincie slecht becommentarieerd terzijde geschoven.

In asfalt en bebouwing ziet het provinciebestuur blijkbaar de ontwikkeling. Daarmee wordt echter veel kapotgemaakt.

Erik de Graaf

Meer info: Vrienden van Noordhorn en Stichting Behoud het Rietdal

Marx en Engels op hun Forum

Sinds de jaren '80 staan Marx en Engels in het brons op het Marx-Engels-Forum aan de Spree in Berlijn. Oorspronkelijk bedoeld als eerbetoon aan de vaders van het socialisme op een prominente plaats in de Hauptstadt der DDR. Op de achtergond was jarenlang het pronkstuk van Honeckers architectuur te zien: het Palast der Republik, dat in de volksmond Palazzo Prozzo of Erichs Lampenwinkel werd genoemd.

Na de ineenstorting van de DDR lag Honeckers trots zwaar op de herenigde Duitse maag. Zeker toen een overdosis asbest in het gebouw werd vastgesteld was het lot bezegeld. Ideologisch leek de verwijdering van het asbest onvoldoende, het symbool van de DDR moest worden afgebroken. Dat bleek een kostbaar en tijdrovend proces, waarover veelvuldig tot in de Bondsdag toe werd gediscussieerd.

Tegenwoordig staan Marx en Engels voor de resten van het symbool van hun arbeidersstaat. Het van asbest ontdane skelet van het Palast der Republik blijft voorlopig staan uit angst dat anders de Dom aan de andere kant van de straat verzakt. In 2012 moet een nieuw gebouw zijn verrezen. Achter de heropgebouwde facade van het oude Berliner Stadtschloss moet een modern gebouw van een half miljard euro klaar zijn.

Erik de Graaf

De Italiaanse bruid

Door de vete tussen hun Siciliaanse families kon van een huwelijk tussen Tadzio Bianco en Anna Esposito geen sprake zijn. De maffioze vader van Anna zette een plan op, waardoor de geliefden elkaar jarenlang doodwaanden. Anna runde gedwongen het huishouden van haar vader op Sicilië, terwijl Tadzio en zijn zoon Enrico na omzwervingen in het Noord-Groningse Warffum een pizzeria begon. Als de Warffumse pizzabakker een Michelin-ster verwerft is dat ook op Sicilië radionieuws. Dat is het startschot voor Anna's zoektocht naar Tadzio, die ondanks de criminele tegenwerking van vader Esposito tot een gelukkig weerzien onder de appelboom achter het restaurant van Tadzio leidt.

Teatro di Popolo in Warffum. Dit hele weekend werd De Italiaanse Bruid opgevoerd in het openluchtmuseum Het Hoogeland. Toneel en muziek door Warffumers van jong en oud. Tegen de tijd dat de clou duidelijk wordt bevinden de toeschouwers zich in een begrafenisstoet naar de hervormde kerk bovenop de wierde, zelfs de kerkklokken beginnen te luiden. Gelukkig komt toch alles goed. De Italiaanse Bruid is een hilarische voorstelling. Een dorpsgebeuren met vele BW'ers (bekende Warffumers) in het eigen historische dorpscentrum. Geweldig gelukt!

Erik de Graaf

Geen kerncentrale in de Eemshaven

Van tijd tot tijd steekt de discussie over een kerncentrale in de Eemshaven de kop weer op. Vanochtend was het weer voorpaginanieuws voor het Dagblad van het Noorden. Voorzitter Rinnooy Kan van de Sociaal Economische Raad (SER) betoogde tijdens een werkbezoek aan Groningen dat kernenergie bespreekbaar moet zijn.

Gelukkig volgde onmiddellijk een negatieve reactie van Max van den Berg, de Commissaris van de Koningin in Groningen. Zolang het afvalprobleem van de kernenergie niet is opgelost komt er geen kerncentrale in de Eemshaven. Helemaal niet in de provincie Groningen zelfs. De Provinciale Staten van Groningen spraken zich regelmatig uit tegen de bouw van kerncentrales, zolang er geen verantwoorde oplossingen zijn voor het afvalprobleem en de overige risico’s. Dat is verstandig. Toch zullen we er voortdurend attent op moeten blijven. De kernenergielobby blijft actief.

Kernenergie is niet de oplossing voor het klimaatprobleem, ook al beweren sommigen dat in hun winstbejag. Kerncentrales mogen dan weinig CO2 uitstoten, het afval- en het veiligheidsprobleem maakt dat kernenergie absoluut géén alternatief is. Liever alle zeilen bijzetten om duurzame energie te ontwikkelen. Daarnaast veel meer aandacht voor energiebesparing. Dat kan nog veel meer.

Erik de Graaf

Nieuwe website Statenfractie Groningen

De website van de Groningse Statenfractie is vernieuwd. Het heeft even geduurd, maar het is dan ook een groenrode oase geworden. Met algemene informatie over GroenLinks in onze provincie, standpunten, actualiteiten en een uitgebreide politieke agenda. And last, but not least: de weblogs van Wiebe van der Ploeg en Fennie Stavast, twee van de drie Groningse Statenleden. Hopelijk volgt Janine Siersema spoedig.

Wiebe geeft onmiddellijk gas in zijn weblog. Deze week was er een personeelswisseling in het Groningse College van Gedeputeerde Staten. Ineke Mulder struikelde over de financiële perikelen bij Jeugdzorg, maar de volgende kritische discussie (die over de sloop van het dorp Ganzedijk) was al in aantocht. Gebrek aan regie werd haar ook in dit dossier al verweten. Het vertrek van Ineke Mulder leidde tot "herstructurering" van het College (zo noemen we het maar even in de context van de discussie over woningsloop en -bouw). Vandaag werd bekend dat ze wordt opgevolgd door Pim de Bruyne, waarmee het College van GS na vele, vele jaren (hoeveel eigenlijk?) weer louter uit mannenbroeders bestaat. "Manpower", noemt Wiebe het. Hij constateert dat de provinciale politiek in Groningen hard aan een nieuwe emancipatiegolf toe is.

Erik de Graaf