VV Warffum op NOS Teletekst!

Gisteren las ik op NOS Teletekst pagina 801 dat mijn oude club Zwaluwen in de zaterdag hoofdklasse B van Excelsior Maassluis had gewonnen. Ik kijk nog elke week hoe ze het doen. Vandaag lees ik op pagina 897/2 dat V.V. Renado uit Sint Nicolaasga in de vierde klasse zondag Noord Giethoorn heeft verslagen (1-4).

Maar nergens lees ik dat VV Warffum vanmiddag de cruciale uitwedstrijd tegen Engelbert met 1-2 won, waardoor het team van trainer Marnix Bakker weer aansluiting vond bij de subtop van de vijfde klasse E Noord. Na een slechte start komt Warffum langzaam op stoom. Let op, dat kan nog mooi worden!

De registratie van de uitslagen van het zondagamateurvoetbal houdt voor NOS Teletekst op bij de vierde klasse. Alleen de laagste klasse, de vijfde, ontbreekt in de overzichten. Ik vraag me af waarom de redactie van NOS Teletekst daartoe heeft besloten. Was het een praktisch besluit, omdat de vijfde klasse extra pagina’s zou kosten? Of werd gedacht dat de vijfde klasser minder kleurrijk dan de vierde is?

Het lijkt me in ieder geval voor de redactie wel jammer om niet compleet te zijn. Daarom doe ik een dringend beroep om de uitslagen van de vijfde klasse voortaan ook te publiceren. Voor de uitslag van VV Warffum kan ik altijd (nou ja, altijd?) gebeld worden. Bovendien kan de belangstellende Teletekstzapper eindelijk de enerverende derby’s van VV Warffum tegen Usquert, Eenrum of Kloosterburen volgen. En die wil toch niemand missen?

Erik de Graaf
(voorzitter VV Warffum)

Vier boeken

Welke vier boeken zou u meenemen als u in een koude winternacht zou worden opgehaald voor een lang, onvrijwillig verblijf in een werkkamp of een gevangenis? Van mij vergt die vraag eerlijk gezegd te veel inlevingsvermogen.

Het overkwam de Duits-Roemeense dichter Oskar Pastior wel. In januari 1945 moest hij zijn koffer pakken, omdat hij als zeventienjarige jongen op de lijst van de Russen stond om naar een werkkamp in Stalins Sovjetunie gestuurd te worden. Als Roemeen van Duitse komaf moest hij voor “herstelbetaling” zorgen.

Onderin een oude grammofoonkist legde hij de Faust van Goethe, de Zarathustra van Nietzsche, een dunne dichtbundel van de Oostenrijkse Heimatdichter (maar ook nazi-poëet) Joseph Weinheber en een bloemlezing met gedichten uit acht eeuwen. “Geen romans, want die lees je een keer en dan nooit weer”. Bovenop de vier boeken kwam allerlei noodzakelijk gerei: van scheerkwast tot nagelschaar.

De beschrijving komt niet direct van Oskar Pastior. Ze staat in de roman Atemschaukel van Herta Müller, de Nobelprijswinnares van 2009. Dat boek is zwaar gebaseerd op Pastiors levensverhaal. In lange gesprekken vertelde hij Müller over de kou, de angst, de pijn, de honger en alle andere ellende in het werkkamp, waarin hij vijf jaar werd afgebeuld. En over zijn verborgen homosexualiteit, die hem de kop zou hebben gekost als ze bekend zou zijn geworden. Hij vertelde haar alles.

Nou ja, bijna alles. Vorig jaar, vier jaar na zijn dood in 2006, werd ontdekt dat Pastior onder de schuilnaam “Otto Stein” van 1961 tot 1968 informant voor de Roemeense geheime dienst Securitate was geweest. Nadat hij overigens in de vijf jaren daarvoor zelf intensief was bespioneerd. In 1968 hield de “samenwerking” op toen Pastior na een reis naar het westen in West-Berlijn asiel vroeg en kreeg. Dat was dus achteraf ook een vlucht uit de klauwen van de Securitate.

Herta Müller was geschokt door de ontdekking, maar voelde ook “medeleven” en “verdriet”. Pastior was kwetsbaar en chantabel als Duitser, homo, dichter en regimecriticus in Roemenë. Jammer vond Müller wel dat hij na 1968 niemand ooit iets had verteld over die zwarte bladzijde uit zijn leven.

Erik de Graaf

Berlage in Usquert

Het Noord-Groningse Usquert was in de eerste helft van de twintigste eeuw een van de rijkste gemeenten van Nederland. Wassenaar, Bloemendaal en het Gooi verbleekten er bij. Nou ja, bijna. De enorme rijkdom was echter beperkt tot een kleine elite van grote herenboeren. In hun “ achtertuinen” bestond veel armoede. De socialistische SDAP, de vooroorlogse voorloper van de PvdA, behield tot ver na de Tweede Wereldoorlog de absolute meerderheid in de gemeenteraad.

Rijk en vooruitstrevend was de combinatie in Usquert. In april 1929 besloot de gemeenteraad tot de bouw van een nieuw gemeentehuis. H.P. Berlage, volgens burgemeester Welt “Neerlands grootsten bouwmeester van den tegenwoordigen tijd”, kreeg de opdracht een modern gebouw te ontwerpen.

Het is Berlages enige gemeentehuis. Eerdere ontwerpen voor gemeentehuizen, ondermeer in Den Haag, werden niet uitgevoerd. Vandaar dat Berlage aan het eind van zijn succesrijke loopbaan graag het nieuwe gemeentehuis van Usquert ontwierp én bouwde. Het is een juweeltje geworden.

Tijdens de bouw ontstond één probleempje. Toen Berlage eens vanuit Amsterdam naar de bouw kwam kijken vond hij zijn creatie schril afsteken bij de gigantische rentenierwoningen van de herenboeren in het dorp. Reden om een extra torentje op te bouwen, geheel in Italiaanse stijl (denk aan het raadhuis in Siena). De raad van Usquert wilde de meerkosten niet betalen, waarop Berlage aanbood de ontbrekende 1200 guldens, een fors bedrag voor die tijd, uit eigen zak te bekostigen.

In januari 1930 werd het gemeentehuis feestelijk ingewijd. In de hal voor de raadszaal werd de raadsleden alle wijsheid gewenst: "Heil ’t nieuwe huis! USQUERT’s gemeentenaren tot vreugd, waar raadszaal hunnen daad vereent. Vermoge hij dan, tot bloei van de gemeent, steeds nieuwe kracht tot wijzen raad te garen".

Tot de gemeentelijke herindeling van 1990 heeft het Berlagehuis als gemeentehuis gediend. Nog tot en met 30 oktober kunt u er de tentoonstelling BERLAGE in het NOORDEN bewonderen. Grijp uw kans. U heeft nog anderhalve week.

Erik de Graaf

PS: voor meer foto's van het Berlage Huis in Usquert klikt u hier!

Van de dromer naar de waker

Stralende zon. Een wandeling van de dromerdijk via de slaper naar de waker wordt altijd beloond met een fantastisch uitzicht vanaf de wakende zeedijk. Van Warffum tot aan het Wad. Een reisje door de tijd.

De eerste zeedijk boven Warffum, tegenwoordig de slaper, stamt uit de tiende of de elfde eeuw. Her en der is die Oudendijk, die van Hornhuizen tot aan Uithuizermeeden liep, nog steeds zichtbaar in het landschap. De dijk was een halve tot een hele meter hoog. Onvoldoende om het water bij zwaar weer te keren. Bij talloze stormen brak het water de dijk. Bij de Allerheiligenvloed op 1 november 1570, die in heel Friesland en Groningen zo’n drieduizend slachtoffers maakte, verdronken ook in Warffum mensen en vee.

Rond 1600 werd een kilometer boven de Oudendijk een zogenaamde kadedijk (ook wel kadijk of zomerdijk) aangelegd, waardoor nieuwe graslanden ontstonden, waarop schapen konden grazen. Bij fikse stormen hielp die zomerdijk niet veel. Bij de Sint Maartensvloed van 1686 verdronken in Warffum 22 mensen, tien paarden en 88 koeien. Bovendien spoelde het water 23 huizen aan de noordkant van het dorp weg. Ruim dertig jaar later was het weer raak. Bij de Kerstvloed van 1717 verdronken 63 Warffumers. In heel Groningen waren er 2300 slachtoffers.

Een jaar na de rampzalige Kerstvloed legde de provincie Groningen een nieuwe dijk aan op de plek van de oude zomerdijk. Een kilometer boven de Oudendijk. De nieuwe zeedijk was drieënhalve meter hoog en maakte de Oudendijk werkloos. De Oudendijk werd in 1718 slaperdijk en hoefde niet meer wakker te worden om in actie te komen.

In 1811 werd de Noordpolder aangelegd. In vier maanden tijd werd een nieuwe, 11,5 kilometer lange zeedijk aangelegd, nadat daartoe een jaar eerder door koning Lodewijk Napoleon was besloten. De dijk van 1811 werd de nieuwe waker, de dijk van 1718 werd slaper en de Oudendijk een dromerdijk. De laatste in het rijtje waker – slaper - dromer. En het is goed dromen op de Oudendijk.

Erik de Graaf

PS: voor meer foto's van de wandeling klikt u hier.

Eerste voetbalwedstrijden in Warffum (1914-1924)

Sinds ruim honderd jaar wordt er in Warffum gevoetbald. In het begin speelde de dorpsjeugd ongeorganiseerd partijtjes op boerenland. Vaak tot ergernis van de boeren, die hun grasland door de voetballers vertrapt zagen worden en niet zelden ballen in beslag namen. In zijn roman Koos. Een verhaal uit het Groninger dorpsleven (1938) herinnerde Benjamin Broekema (1904-1942) aan zo’n boze boer, die in 1914 een partijtje verstoorde. "Dit kwam allemaal door de nieuwe wetten", mopperde boer Kropman. In zijn tijd werkten jongens vanaf hun negende of tiende jaar. Toen had je nog geen last van kwajongens.

Rond 1914 werd de eerste voetbalclub van Warffum opgericht. Vanaf dat jaar speelde de voetbalclub Sport tegen clubs uit de omgeving, zoals Vitesse uit Middelstum, Velecité uit Kantens en UFC uit Uithuizen. Vier jaar later, op 18 februari 1918, werd VV Warffum opgericht. Initiatiefnemer was Elias Maurits van der Zijl (1880-1942), de directeur van de Rijks- HBS in Warffum.

Aanvankelijk waren alleen leerlingen van de HBS lid van de voetbalvereniging. Enkele jaren later werden ook niet-leerlingen tot de club toegelaten. Trainingen en wedstrijden vonden plaats op weilanden in de buurt, waarvoor nu, anders dan vroeger, officieel toestemming werd gevraagd van de boeren. Bij zo’n gelegenheid in de buurt van Baflo brak de snelle, inmiddels 16- of 17-jarige Benjamin Broekema zijn enkel. Zijn voetbalvrienden vervoerden hem per trein naar een ziekenhuis in de stad Groningen, waar de breuk volgens zijn biografe Pauline Broekema (geen familie) verkeerd werd gezet. Benjamin Broekema zou nooit meer zijn oude niveau halen.


In 1921 kreeg de club de beschikking over een heus sportveld van 110 bij 72 meter achter de HBS aan de Oosterstraat. Dat was een enorme verbetering. Zeker toen de HBS vier jaar later een gymnastiekzaal met kleedkamers bouwde. VV Warffum kon daardoor gebruikmaken van een voor die tijd ongekend mooie sportaccommodatie. VV Warffum zou tot 1961 achter de HBS op het huidige Op Roakeldaisterrein blijven spelen. Toen werd verhuisd naar de huidige accommodatie aan de Westervalge. Zes jaar later verhuisde ook de HBS naar de andere kant van het dorp. De prachtige, onder architectuur gebouwde gymzaal uit 1925 is vervallen achtergebleven.

Vanaf 1920 speelde Warffum in de competities van de Groninger Voetbal Bond, de GVB. In het seizoen 1920-1921 zelfs met twee elftallen. Beide elftallen werden kampioen. Het eerste elftal promoveerde in twee jaar door naar de tweede klasse van de KNVB. Een beslissingswedstrijd om promotie naar de eerste klasse werd in 1924 met 0-1 verloren van het Groningse GVV. Daarmee kwam een eind aan een eerste succesperiode van VV Warffum. Een aantal goede spelers verliet de HBS en daarmee de voetbalvereniging.

Erik de Graaf

PS: op warffum.nl staat de bovenste foto uit 1929 in de rubriek "het verhaal achter de foto". Gaat het hier om een elftal van VV Warffum of is het een team van de plaatselijke Rijks-HBS? En wie staan er op de foto?

DIJKRIJK over 200 jaar Noordpolder

Er is een prachtig nieuw boek verschenen over het hoge noorden van Groningen. Vanmiddag ontving staatssecretaris Henk Bleker in het Zielhoes in Noordpolderzijl het eerste exemplaar van het boek DIJKRIJK. Noordpolder 1811-2011 uit handen van auteur Jan de Boer. En ik ongeveer het 75e.

DIJKRIJK vertelt de geschiedenis van de Noordpolder boven Warffum in tien hoofdstukken. In 1811 werd in vier maanden een nieuwe, 11,5 kilometer lange zeedijk aangelegd, nadat daartoe een jaar eerder door koning Lodewijk Napoleon (de broer van… en door zijn Franse-Nederlandse uitspraak van zijn eigen titel vaak het “konijn van Nederland” genoemd) was besloten. vanaf oktober 1811 kon de nieuwe Noordpolder worden ingericht tot het rijke landbouwgebied, dat het tot op de dag van vandaag is gebleven. Tweehonderd jaar heroïsche landbouwgeschiedenis, waarin de landbouw niet zelden ten koste ging van natuur, milieu en biodiversiteit. Zelfs de staatssecretaris gaf dat vanmiddag aan in zijn speech.


DIJKRIJK beschrijft in 272 pagina’s de Groningse pioniersgeest van de 19e eeuw en de ontwikkeling van de polder en de landbouw tot aan 2011. In talloze anekdotes en verhalen wordt verteld over de Noordpolder, zijn bewoners en hun boerderijen, over de kloof tussen de rijke herenboeren en hun arme landarbeiders, over oorlog en vrede, over de ophoging van de dijken in het kader van het Deltaplan en over de opkomst van het milieudenken in de tweede helft van de 20e eeuw. Alles rijk geïllustreerd met historische en nieuwe foto’s, kaarten, schetsen en schilderijen.

De boekpresentatie werd vanmiddag besloten met de onthulling van een plaquette met het gedicht Mien Poller (1950) van L. van Bergen op een muur van het Zielhoes in Noordpolderzijl. DIJKRIJK. Noordpolder 1811-2011 is ongetwijfeld verkrijgbaar bij de betere boekhandel.

Erik de Graaf

PS: wilt u foto's van de boekpresentatie bekijken? Klik hier.

Op reis met de Stasi

Pas werd ik door een Berlijnse vriend gewezen op een internetsite met een Duitse vertaling van een in 1992 door mij geschreven artikel. Daarin beschreef ik hoe de Oost-Duitse geheime dienst Stasi in de eerste helft van de jaren tachtig de contacten van Nederlandse vredesactivisten met Oost-Duitse dissidenten in de DDR in de gaten hield.

De publicatie verbaast me. Ik weet niets van een Duitse vertaling, noch van de plaatsing ervan op een Duitse site. Maar het vervelendst is dat er een storende fout in de Duitse vertaling staat, waardoor mijn vriend Uwe Bastian ineens van bespioneerde in spion lijkt te zijn veranderd. Van Opfer in Täter.

In de originele versie beschreef ik hoe Uwe in 1985 met twee "vrienden" van Oost-Berlijn naar Tsjechoslowakije reisde om deel te nemen aan een discussiebijeenkomst met Nederlanders en West-Duitsers. "Twee dagen na de vergadering in Zinnwald reisde Uwe Bastian met IM Bob en IM Ritter (die niet van elkaar wisten dat ze voor dezelfde firma – bedoeld wordt hier de Stasi - werkten) richting Tsjechoslowakije" (ik beschreef dit reisje al eens op deze blog). Volgens de Duitse vertaling “reiste Uwe Bastian mit IM Ritter (die nicht voneinander wussten, dass sie für dieselbe Firma - de Stasi dus - arbeiteten) in Richtung Tschechoslowakei". De zin is een tikkie krom, maar er kan uit afgeleid worden dat Bastian voor de Stasi werkte. Ten onrechte.

Hoe komt die vertaling op weracu.org, nota bene een site van een Duitse Parkinsonspecialist in Valencia? De Parkinsonspecialist Werth is verwikkeld in een lange juridische strijd over het gebruik van gepatenteerde acupunctuurnaalden van Karl-Otto Launicke. Toen Werth blijkbaar in mijn artikel las dat Launicke vroeger als IM Bob voor de Stasi heeft gewerkt hoopte hij de rechter ervan te kunnen overtuigen dat niet hijzelf maar juist Launicke een onbetrouwbare boef was.

Hoe de rechtzaak is afgelopen weet ik niet. Vorige week heb ik Dr. Werth per mail verzocht contact met mij op te nemen over het vertaalde artikel. Er is hier geen sprake van patent, maar wel van auteursrecht. Bovendien kan de vertaalfout andere mensen schade berokkenen. Ik heb nog niets van hem gehoord.

Erik de Graaf