Meter voor meter schuifelden duizenden Tsjechen in de afgelopen dagen door de Praagse Burcht om afscheid te nemen van Vaclav Havel, de schrijver, dissident en president die hen in 1989 vrijheid bracht. Ineens herinnerde ik me dat ik al eens zo’n stoet rouwende Tsjechen op diezelfde plek had zien voortschuifelen.
Woestdruk was het in september 1979 in de Praagse Burcht, omdat lange rijen treurende mensen afscheid wilden nemen van hun oud-president Ludvik Svoboda (1895-1979). Tien jaar later bracht Havel vrijheid, maar Svoboda wás de vrijheid in hoogsteigen persoon. Nou ja, svoboda is het Tsjechische woord voor vrijheid. Zoals zmrzlina ijs betekent.
Ironisch is het dat je met de naam van de vrijheid de president van een communistische dictatuur kon worden. In de Praagse Lente van 1968 was Ludvik Svoboda als president van Tsjechoslowakije na Alexander Dubcek één van de gevierde helden van de opstand van 1968. Na het neerslaan van de Lente bleef hij president van het land met als gevolg dat hij al twee jaar later door het Tsjechoslowaakse volk werd beschouwd één van de meest gehate representanten van de communistische onderdrukking.
In 1975 werd Svoboda afgezet. Zwaar dement of, zoals in mijn familie wordt gezegd, "zo kinds als een kommetje". Vier jaar later overleed hij terwijl ik een paar dagen door een regenachtig Praag dwaalde. Wie er in die lange rijen afscheid van Svoboda namen is niet duidelijk. Vooral partijgenoten, neem ik aan. Havel zal er niet bij geweest zijn. In 1979 werd hij veroordeeld tot vierenhalf jaar gevangenis, omdat hij als mede-oprichter van Charta 77 de staatsmacht had uitgedaagd.
Ik stond er wel bij en keek ernaar. In de Ausgewählte Schriften van Marx en Engels, die ik indertijd voor 49 kronen in de Duitse boekwinkel in Praag kocht, vond ik vanavond een krantenfoto uit de Rude Pravo van de lange rijen voor Svoboda.
Erik de Graaf
