Polen op 13 december

Wat deed je op 13 december 1981, vandaag 27 jaar geleden, op de dag dat de Poolse hoop op vrijheid vervloog doordat generaal Jaruzelski met Russische achterwacht de noodtoestand afkondigde? Het was een zondag en buiten was het koud. Vlak na twaalven zette ik de radio aan. Net te laat voor het nieuws, maar na de eerste woorden wist ik wat er aan de hand was. Het hing tenslotte al een poosje in de lucht. “… noodtoestand … nieuwe militaire raad …” Er mag nu geen bloed meer vloeien, zei de Poolse paus in een eerste reactie. Ik dacht aan mijn vrienden in Poznan en in Lodz. Aan mijn laatste bezoek, een half jaar eerder. Aan de openheid van de mensen, de vrolijkheid, maar ook aan de spanning, de crisissfeer. De lange rijen voor slagers, de bakkers, de slijters, de sigarenwinkels en voor de loketten op het station. Twee uur duurde het voor ik een kaartje van Krakow naar Warschau veroverd had. Met Malgorzata was ik vanuit Lodz naar Lowicz gereden om een katholieke processie te bekijken. Moest ik zien, vond ze, om van mijn vooroordelen af te komen. En ik zag mensen op hun knieën en kruizen slaand voor passerende priesters. Ik zag portretten van Karol Woytila de Poolse papa, maar ook een kruis voor de vrije vakbond Solidarnosc onder de preekstoel. Katholieke contra-revolutie. De katholieke macht, die op 13 december onderdrukt werd, voorlopig onderdrukt werd.

Op die druilerige dertiende december 1981 dacht ik ook aan mijn Oost-Berlijnse vriend Achim, die me in oktober nog had gezegd te vrezen als Oost-Duits reserve-officier naar Polen te worden gestuurd. Hij zou het verrekken, had hij me verkondigd. Hij zou weigeren als Duits militair oostwaarts te trekken, maar de gevolgen voor zichzelf kon hij niet overzien. Desertie in oorlogstijd? Gewoon weigeren werd al hard genoeg gestraft. Gelukkig voor Achim deden de Polen het zelf. Onder leiding van generaal Jaruzelski en onder druk van het Kremlin. Elk jaar denk ik op 13 december even terug aan die dag, nu 27 jaar geleden.

Erik de Graaf

Bevolkingskrimp & woningbouw

Prachtige bruggen vormen verbindingen naar doodlopende straatjes in een nieuwbouwplan in Warffum. Maar de straten blijven voorlopig onbebouwd, want er worden nauwelijks kavels verkocht.

In Warffum gaat het om tweeënzeventig kavels in het plan De Laan-Zuid. Acht huurwoningen voor senioren zijn bijna klaar. Op de overige 64 beschikbare kavels zijn momenteel vier koopwoningen in aanbouw. Veel meer zit er nog niet aan te komen. Op Funda staan momenteel 35 woningen in Warffum te koop. Voor een belangrijk deel van huiseigenaren die graag naar de nieuwbouw willen verhuizen. Voorwaarde is wel de verkoop van hun oude huis. Maar aan wie?

In Uithuizen is de situatie niet veel gunstiger in het plan Almersma. Van de 61 kavels worden er twaalf door een woningcorporatie bebouwd. Op de 49 overige kavels zijn er een stuk of acht zichtbaar verkocht. De woningen worden bewoond of zijn in aanbouw. Daarvan drie van de twaalf op een drie jaar geleden met veel bombarie aangekondigde nepwierde.

Het is kredietcrisis. De woningmarkt plukt daarvan de wrange vruchten. Maar er is meer aan de hand. Krimp, dat wil zeggen dat de bevolking in Noord-Groningen almaar sneller afneemt. Moeilijk te accepteren voor bouwlustige gemeentebesturen, die de krimp lange tijd bagatelliseerden of zelfs ontkenden. Warffum en Uithuizen staan niet op zich, maar zijn voorbeelden van wat in veel andere gemeenten ook gebeurt. Prachtige landelijke plekken worden omgetoverd in lege, maar bouwrijpe vlaktes. Zonde!

En nu, eindelijk, wordt het paard achter de wagen gespannen. De gemeente Eemsmond heeft met de buurtgemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum een onderzoek aangekondigd naar de leegloop van de Eemsmondgemeenten. Beetje laat.

Erik de Graaf