vrijdag 31 december 2010
woensdag 29 december 2010
IJzig Noordpolderzijl
Noordpolderzijl: de kleinste getijdenhaven van Nederland is dichtgevroren. Vertrek en aankomst per schip zijn tot nader orde uitgesteld. Alleen lopend kom je nog een eind, maar ook dan houdt het na pakweg 800 meter op.
Het komt wel voor dat je over de bevroren Waddenzee van of naar Rottumeroog kunt lopen. Het verhaal gaat dat de dochter van de strandvoogd van Rottum aan het eind van de 19e eeuw zonder toestemming van haar strenge vader over het ijs naar Noordpolderzijl vluchtte. Reden: haar liefde voor een schoolmeester in Usquert.
Ze kwam na een ongetwijfeld barre tocht behouden bij haar geliefde aan. De onderwijzer van Usquert werd ontslagen, waarschijnlijk op last van haar vader. Het gelukkige stel was genoodzaakt verder geluk in een ander deel van het land te zoeken.
Erik de Graaf
Het komt wel voor dat je over de bevroren Waddenzee van of naar Rottumeroog kunt lopen. Het verhaal gaat dat de dochter van de strandvoogd van Rottum aan het eind van de 19e eeuw zonder toestemming van haar strenge vader over het ijs naar Noordpolderzijl vluchtte. Reden: haar liefde voor een schoolmeester in Usquert.
Ze kwam na een ongetwijfeld barre tocht behouden bij haar geliefde aan. De onderwijzer van Usquert werd ontslagen, waarschijnlijk op last van haar vader. Het gelukkige stel was genoodzaakt verder geluk in een ander deel van het land te zoeken.
Erik de Graaf
maandag 27 december 2010
De prijs van de overwinning
Sinds een dikke week is het Groninger Museum weer open. Met een expositie over Het Onbekende Rusland hoopt het heropende museum tot mei 2011 weer vele bezoekers te trekken. Oriëntalistische schilderkunst 1850-1920, zo luidt de ondertitel van de prachtige schilderijententoonstelling uit de soms al afgescheiden delen van het “Russische Zuiden”.
Het Onbekende Rusland toont een compleet andere kant van het immense, inmiddels afgebladderde wereldrijk. Het gaat niet over de Russische Ziel (wat daar ook voor doorgaat), maar over het islamitische oosten, waarmee Rusland tot op de dag van vandaag te kampen heeft. Schilderijen met derwisjen in feestgewaad, de koranschool in Samarkand en vele dromerige oriëntaalse vergezichten. Je zou bijna zin krijgen er op reis te gaan. Niet voor niets begon Louis (86) na het zien van de beelden te vertellen over zijn reizen naar Afghanistan van vóór 1979.
Vóór 1979. Toen ging dat nog. Op 26 december 1979 vielen Sovjettroepen Afghanistan binnen om het islamitische fundamentalisme een halt toe te brengen, dat na de Islamitische Revolutie in Iran het oriëntaalse zuiden van de Sovjetunie (bijvoorbeeld Oezbekistan en Turkmenistan) destabiliseerde. De Sovjets pakten dat gruwelijk aan, typisch Russisch.
Maar oorlog woedde er ook al vóór 1979. Vasili Vasiljevitsj Vereshchagin (1842-1904) was militair én kunstenaar. Hij ging embedded mee op Russische veldtochten naar Turkestan. Later schilderde hij zeven schilderijen over zijn militaire belevenis onder de titel De Barbaren. Een indrukwekkend deel van deze serie is de Apotheose van de oorlog uit 1871, waarop een piramide van schedels van gesneuvelde soldaten te zien is. Vereshchagin droeg het op “aan alle grote veroveraars, toen, nu en in de toekomst” om te laten zien wat altijd de prijs van de overwinning is.
Erik de Graaf
Het Onbekende Rusland toont een compleet andere kant van het immense, inmiddels afgebladderde wereldrijk. Het gaat niet over de Russische Ziel (wat daar ook voor doorgaat), maar over het islamitische oosten, waarmee Rusland tot op de dag van vandaag te kampen heeft. Schilderijen met derwisjen in feestgewaad, de koranschool in Samarkand en vele dromerige oriëntaalse vergezichten. Je zou bijna zin krijgen er op reis te gaan. Niet voor niets begon Louis (86) na het zien van de beelden te vertellen over zijn reizen naar Afghanistan van vóór 1979.
Vóór 1979. Toen ging dat nog. Op 26 december 1979 vielen Sovjettroepen Afghanistan binnen om het islamitische fundamentalisme een halt toe te brengen, dat na de Islamitische Revolutie in Iran het oriëntaalse zuiden van de Sovjetunie (bijvoorbeeld Oezbekistan en Turkmenistan) destabiliseerde. De Sovjets pakten dat gruwelijk aan, typisch Russisch.
Maar oorlog woedde er ook al vóór 1979. Vasili Vasiljevitsj Vereshchagin (1842-1904) was militair én kunstenaar. Hij ging embedded mee op Russische veldtochten naar Turkestan. Later schilderde hij zeven schilderijen over zijn militaire belevenis onder de titel De Barbaren. Een indrukwekkend deel van deze serie is de Apotheose van de oorlog uit 1871, waarop een piramide van schedels van gesneuvelde soldaten te zien is. Vereshchagin droeg het op “aan alle grote veroveraars, toen, nu en in de toekomst” om te laten zien wat altijd de prijs van de overwinning is.
Erik de Graaf
donderdag 23 december 2010
Hoe de grauwe vlakte groen werd...
In 1959 publiceerde Jan Gerhard Toonder (1914-1992) zijn roman Eiland in de verte, waarin hij de jeugd van zijn vader Marten Toonder senior in Warffum beschreef. In één pagina beschreef Toonder het ontstaan van het landschap tussen Warffum en Rottumeroog, het eiland in de verte, en van het karakter van haar bewoners vanaf het prille begin rond 600 voor onze jaartelling tot aan onze tijd. Prachtig:
“VOORDAT de eerste mensen er kwamen, was er onder die kille noordelijke hemel niets dan aangeslibd slijk; een gladde vlakte, die van einder tot einder reikte en waar bij stormvloed nog weer de zee over kwam rollen om de gladde klei opnieuw te doen glimmen, om de enkele rietbossen te doden en om nieuw water te doen stromen door de zeearmen, die als enige onderbreking kronkelend naar de verte leidden. Daar, waar het eindelijk dieper werd, was geen klei meer maar zand, dat zich langzaam uit de zee wist te verheffen en helmgras voedde en zich uit de kracht van de wind in eenzaamheid duinen bouwde en een eiland, een sterkte voor dat eindeloze half-land van het slib. Het moet een barre reden geweest zijn, die ooit mensen bewoog om te gaan wonen in de grauwe wereld van nat slijk onder de wolkenlucht, op die vlakte waar vóór hen alleen de slikwormen en de mosselen leefden, waar nooit veiligheid was voor het water, waar nooit geluid was dan het door een stage wind van verre aangevoerde grommen der zee; en die mensen met hun barre reden werden zwijgzaam en sterk, een volk zonder zonnigheid dat zich ook de tijd niet gunde om somber te zijn, maar dat in zijn verlatenheid alleen zichzelf als aanleiding vond om ooit te lachen.
Het is begonnen de kunstmatige heuvels te bouwen, waarop men veilig was voor de zee – en later kamen de dijken, waarachter de klei voorgoed droog werd en waar plotseling gras en graan in overvloed wilden groeien zodat de grauwe vlakte groen werd; maar ook met voedsel en zekerheid en nieuwe kleuren uit de rijkdom van de grond kwam er geen zonnigheid in dit volk, dat met een trage kracht steeds weer opnieuw het slib opzocht om er opnieuw dijken omheen te legge en om opnieuw akkers uit modder te maken. Tenslotte was het zware land zover gegroeid, dat men van de buitenste der dijken het oude zand-eiland kon zien, nog steeds van de rest der wereld gescheiden door een zee vol slib, maar bereikbaar en bewoonbaar. Dat was het rijk van de Voogd.”
Erik de Graaf
“VOORDAT de eerste mensen er kwamen, was er onder die kille noordelijke hemel niets dan aangeslibd slijk; een gladde vlakte, die van einder tot einder reikte en waar bij stormvloed nog weer de zee over kwam rollen om de gladde klei opnieuw te doen glimmen, om de enkele rietbossen te doden en om nieuw water te doen stromen door de zeearmen, die als enige onderbreking kronkelend naar de verte leidden. Daar, waar het eindelijk dieper werd, was geen klei meer maar zand, dat zich langzaam uit de zee wist te verheffen en helmgras voedde en zich uit de kracht van de wind in eenzaamheid duinen bouwde en een eiland, een sterkte voor dat eindeloze half-land van het slib. Het moet een barre reden geweest zijn, die ooit mensen bewoog om te gaan wonen in de grauwe wereld van nat slijk onder de wolkenlucht, op die vlakte waar vóór hen alleen de slikwormen en de mosselen leefden, waar nooit veiligheid was voor het water, waar nooit geluid was dan het door een stage wind van verre aangevoerde grommen der zee; en die mensen met hun barre reden werden zwijgzaam en sterk, een volk zonder zonnigheid dat zich ook de tijd niet gunde om somber te zijn, maar dat in zijn verlatenheid alleen zichzelf als aanleiding vond om ooit te lachen.
Het is begonnen de kunstmatige heuvels te bouwen, waarop men veilig was voor de zee – en later kamen de dijken, waarachter de klei voorgoed droog werd en waar plotseling gras en graan in overvloed wilden groeien zodat de grauwe vlakte groen werd; maar ook met voedsel en zekerheid en nieuwe kleuren uit de rijkdom van de grond kwam er geen zonnigheid in dit volk, dat met een trage kracht steeds weer opnieuw het slib opzocht om er opnieuw dijken omheen te legge en om opnieuw akkers uit modder te maken. Tenslotte was het zware land zover gegroeid, dat men van de buitenste der dijken het oude zand-eiland kon zien, nog steeds van de rest der wereld gescheiden door een zee vol slib, maar bereikbaar en bewoonbaar. Dat was het rijk van de Voogd.”
Erik de Graaf
Labels:
Literatuur,
Reis door mijn boekenkast,
Warffum
Sprinter in de sneeuw
Het sneeuwt, het is koud. En de treinen van de Nederlandse Spoorwegen komen moeizaam vooruit. Logisch toch?
Nou ja, logisch? Het is net hoe je je op de winterse omstandigheden hebt voorbereid. Op dit filmpje (of Rusland of de VS, wat maakt het uit?) raast een trein voorbij, maar je ziet vooral een sneeuwwolk.
Dat zie ik de nieuwe Sprinters van de NS niet doen. Die worden eerst ingevoerd en daarna pas op wintervastheid getest. Met als gevolg dat er na twintig centimeter sneeuw al 85 (van de 95) gloednieuwe treinen defect zijn. Dit noem ik wanbeleid!
De prijzen van de treinkaartjes zullen binnenkort wel weer omhoog gaan.
Erik de Graaf
maandag 20 december 2010
Wit-Rusland
79,67% van de stemmen beweert Loekasjenko bij de presidentsverkiezingen in Wit-Rusland te hebben verkregen. Niet zo overweldigend als de communistische verkiezingszeges in Oost-Europa in de Koude Oorlogstijd, maar toch… het komt er in de buurt.
Met democratische verkiezingen hadden de verkiezingen van gisteren niets te maken. Dat hebben ook internationale waarnemers kunnen vaststellen. Bijna 80% van de stemmen heeft hij gehaald, houdt Loekasjenko vol. En wie hem niet gelooft wordt in zijn opdracht gearresteerd en inelkaargeslagen. Nog 639 mensen zitten vanavond nog in de gevangenis voor hun deelname aan een demonstratie van de oppositie tegen de absurde uitslag.
Erik de Graaf
Met democratische verkiezingen hadden de verkiezingen van gisteren niets te maken. Dat hebben ook internationale waarnemers kunnen vaststellen. Bijna 80% van de stemmen heeft hij gehaald, houdt Loekasjenko vol. En wie hem niet gelooft wordt in zijn opdracht gearresteerd en inelkaargeslagen. Nog 639 mensen zitten vanavond nog in de gevangenis voor hun deelname aan een demonstratie van de oppositie tegen de absurde uitslag.
Erik de Graaf
Vier paaltjes aan Bomans’ horizon
Het is volgend jaar veertig jaar geleden dat Godfried Bomans een week op het onbewoonde eiland Rottumerplaat, boven de Groningse kust, doorbracht. Een half jaar later, op 22 december 1971, overleed hij onverwachts aan een hartaanval. Vaak is verband gelegd tussen zijn dood en zijn op het eenzame avontuur uitgestane angsten.
Al na een uur eenzaamheid op Rottumerplaat zag Bomans “vier paaltjes op de horizon staan die er eerst niet waren”. Het bleken drie mannen en een vrouw uit Warffum te zijn, die de eenzame eilandbewoner wel eens van dichtbij wilden bekijken. Doodsbang trok Bomans zich terug in zijn tentje in het duin toen de vier het eiland over het drooggevallen Wad naderden. Na een handtekening op de schouder van een van de vier keerden ze terug naar de boot.
Vandaag zaten drie van de vier paaltjes aan tafel in café-restaurant Spoorzicht in Warffum, bijna veertig jaar ouder dan in 1971. De KRO maakt een programma over Bomans in de laatste maanden van zijn leven en was via mijn blog op de vier mannen gestuit. Met de biljartclub waren ze een dagje vissen op het Wad. “Verrek”, hadden de vier tegen elkaar gezegd toen ze in de verte op Rottumerplaat een oranje stip zagen. “Dat zal Bomans wel zijn”. Uit nieuwsgierigheid besloten ze naar hem toe te lopen.
Achteraf bleek het goedbedoelde, onschuldige bezoek van de vier een vroege ommekeer in Bomans’ gemoedsrust op Rottumerplaat te zijn geweest. “Het bezoek heeft toch veel verstoord”, gaf hij toe in zijn Dagboek. Blijkbaar had het bezoek hem ervan doordrongen dat hij weliswaar alléén op het eiland was, maar niet onbereikbaar. De eerste nacht sliep hij slecht door het gekrijs van de meeuwen. Daarna voelde hij een week lang zich ziek. Zelf bracht Bomans zijn angsten in verband met doodsbedreigingen door de Rode Jeugd, die hij in een column in De Volkskrant “raddraaiers” had genoemd.
De “drie paaltjes” waren zich vanmiddag van geen kwaad bewust, maar als ze van tevoren hadden geweten wat ze bij Bomans hadden veroorzaakt waren ze niet naar hem toe gelopen. Voor de zekerheid vroegen ze voor het interview nog even lachend af of het al verjaard was. De documentaire wordt waarschijnlijk op 13 januari 2011 uitgezonden. Het Wad bij Noordpolderzijl, vanwaar Bomans en later Wolkers naar Rottumerplaat vertrokken, zag er vandaag bij opnamen wel anders uit dan indertijd op een prachtige dag in juli.
Erik de Graaf
PS: alle stukjes over Bomans en Wolkers op Rottumerplaat vindt u hier
Al na een uur eenzaamheid op Rottumerplaat zag Bomans “vier paaltjes op de horizon staan die er eerst niet waren”. Het bleken drie mannen en een vrouw uit Warffum te zijn, die de eenzame eilandbewoner wel eens van dichtbij wilden bekijken. Doodsbang trok Bomans zich terug in zijn tentje in het duin toen de vier het eiland over het drooggevallen Wad naderden. Na een handtekening op de schouder van een van de vier keerden ze terug naar de boot.
Vandaag zaten drie van de vier paaltjes aan tafel in café-restaurant Spoorzicht in Warffum, bijna veertig jaar ouder dan in 1971. De KRO maakt een programma over Bomans in de laatste maanden van zijn leven en was via mijn blog op de vier mannen gestuit. Met de biljartclub waren ze een dagje vissen op het Wad. “Verrek”, hadden de vier tegen elkaar gezegd toen ze in de verte op Rottumerplaat een oranje stip zagen. “Dat zal Bomans wel zijn”. Uit nieuwsgierigheid besloten ze naar hem toe te lopen.
Achteraf bleek het goedbedoelde, onschuldige bezoek van de vier een vroege ommekeer in Bomans’ gemoedsrust op Rottumerplaat te zijn geweest. “Het bezoek heeft toch veel verstoord”, gaf hij toe in zijn Dagboek. Blijkbaar had het bezoek hem ervan doordrongen dat hij weliswaar alléén op het eiland was, maar niet onbereikbaar. De eerste nacht sliep hij slecht door het gekrijs van de meeuwen. Daarna voelde hij een week lang zich ziek. Zelf bracht Bomans zijn angsten in verband met doodsbedreigingen door de Rode Jeugd, die hij in een column in De Volkskrant “raddraaiers” had genoemd.
De “drie paaltjes” waren zich vanmiddag van geen kwaad bewust, maar als ze van tevoren hadden geweten wat ze bij Bomans hadden veroorzaakt waren ze niet naar hem toe gelopen. Voor de zekerheid vroegen ze voor het interview nog even lachend af of het al verjaard was. De documentaire wordt waarschijnlijk op 13 januari 2011 uitgezonden. Het Wad bij Noordpolderzijl, vanwaar Bomans en later Wolkers naar Rottumerplaat vertrokken, zag er vandaag bij opnamen wel anders uit dan indertijd op een prachtige dag in juli.
Erik de Graaf
PS: alle stukjes over Bomans en Wolkers op Rottumerplaat vindt u hier
Labels:
Literatuur,
Reis door mijn boekenkast,
Warffum
zondag 19 december 2010
Op een Hollands landschap
De Oostenrijk-Hongaarse dichter Nikolaus Lenau werd in 1802 geboren in Csatád, in het huidige Roemenië in de buurt van de Hongaarse grens. Sinds 1926 heet de stad Lenauheim, genoemd naar haar beroemde zoon.
Een paar weken geleden schreef ik over Lenaus trip naar Amerika in 1832, waarbij hij ook Nederland aandeed. Na een pechreis met een mankerende boot over de Rijn bleken bij Lobith zijn reisdocumenten verlopen. Pas na een knap staaltje vioolspel voor de gegoede burgerij van het Gelderse grensstadje regelde de burgemeester de juiste papieren voor het vervolg van de reis.
Zonder deze culturele omkoping had Lenau Amerika nooit bereikt. Het is de vraag of hij dat achteraf erg zou hebben gevonden. Al in 1833 keerde hij terug naar Europa, hevig teleurgesteld in het gedroomde land van de onbegrensde vrijheid.
Enkele jaren later schreef Lenau het gedicht Auf eine holländische Landschaft:
Müde schleichen hier die Bäche,
Nicht ein Lüftchen hörst du wallen,
Die entfärbten Blätter fallen
Still zu Grund, vor Alterschwäche.
Krähen, kaum die Schwingen regend,
Streichen langsam; dort am Hügel
Läßt die Windmühl ruhn die Flügel;
Ach, wie schläfrig ist die Gegend!
Lenz und Sommer sind verflogen;
Dort das Hüttlein, ob es trutze,
Blickt nicht aus, die Strohkapuze
Tief ins Aug herabgezogen.
Schlummernd, oder träge sinnend,
Ruht der Hirt bei seinen Schafen.
Die Natur, Herbstnebel spinnend,
Scheint am Rocken eingeschlafen.
Erg naar zijn zin heeft Lenau het niet gehad in het 19e eeuwse Nederland, dat hij vooral in termen van slaperigheid en inslapen beschrijft.
Erik de Graaf
Een paar weken geleden schreef ik over Lenaus trip naar Amerika in 1832, waarbij hij ook Nederland aandeed. Na een pechreis met een mankerende boot over de Rijn bleken bij Lobith zijn reisdocumenten verlopen. Pas na een knap staaltje vioolspel voor de gegoede burgerij van het Gelderse grensstadje regelde de burgemeester de juiste papieren voor het vervolg van de reis.
Zonder deze culturele omkoping had Lenau Amerika nooit bereikt. Het is de vraag of hij dat achteraf erg zou hebben gevonden. Al in 1833 keerde hij terug naar Europa, hevig teleurgesteld in het gedroomde land van de onbegrensde vrijheid.
Enkele jaren later schreef Lenau het gedicht Auf eine holländische Landschaft:
Müde schleichen hier die Bäche,
Nicht ein Lüftchen hörst du wallen,
Die entfärbten Blätter fallen
Still zu Grund, vor Alterschwäche.
Krähen, kaum die Schwingen regend,
Streichen langsam; dort am Hügel
Läßt die Windmühl ruhn die Flügel;
Ach, wie schläfrig ist die Gegend!
Lenz und Sommer sind verflogen;
Dort das Hüttlein, ob es trutze,
Blickt nicht aus, die Strohkapuze
Tief ins Aug herabgezogen.
Schlummernd, oder träge sinnend,
Ruht der Hirt bei seinen Schafen.
Die Natur, Herbstnebel spinnend,
Scheint am Rocken eingeschlafen.
Erg naar zijn zin heeft Lenau het niet gehad in het 19e eeuwse Nederland, dat hij vooral in termen van slaperigheid en inslapen beschrijft.
Erik de Graaf
donderdag 16 december 2010
Kolencentrales Wonderland
Hennie van der Most kan gaan warmlopen. Na Kernwasser Wunderland, het pretpark dat hij ooit in de nooit geopende kerncentrale in het Duitse Kalkar opende, lijken er kansen op een dubbel pretpark in de Eemshaven te ontstaan. Vorige week werd de omgeving al feeëriek met fakkels verlicht.
Vandaag stelde de advocaat-generaal van het Europees Hof van Justitie in Luxemburg dat de Nederlandse overheid de milieuvergunningen voor drie kolengestookte elektriciteitscentrales (twee in de Eemshaven en één in Rotterdam) ten onrechte heeft verleend. De vergunningen zijn in strijd met Europese regelgeving. Dat is goed nieuws!
Vorige week legde Greenpeace de bouw van de smerigste van de drie, die van Essent/RWE, voor korte tijd stil. Vandaag legt de advocaat-generaal van het Europese Hof van Justitie een symbolische bom onder het project. Vrijwel altijd wordt een advies van de advocaat-generaal opgevolgd door het Europese Hof van Justitie. Dat is hoopvol. En het lijkt me ook verstandig en logisch dat de Raad van State, waarbij nog enkele bezwaarprocedures lopen, het advies opvolgt.
GroenLinks eiste vanmiddag dat de bouw van de kolencentrales wordt stilgelegd in afwachting van de uitspraak van de Raad van State. Van mij mogen ze ook verder bouwen, als de kolencentrales maar nooit als zodanig in gebruik gaan worden genomen. Essent/RWE en NUON waren op de hoogte van dit risico toen ze vorig jaar aan de bouw van hun CO2-giganten aan het Wad begonnen. Apropos CO2! Een bijkomend voordeel van het kappen met kolencentrales is dat de discussie over CO2-opslag in een ander perspectief komt te staan.
Allemaal positief nieuws. Hopelijk krijgt dit een logisch vervolg.
Erik de Graaf
Vandaag stelde de advocaat-generaal van het Europees Hof van Justitie in Luxemburg dat de Nederlandse overheid de milieuvergunningen voor drie kolengestookte elektriciteitscentrales (twee in de Eemshaven en één in Rotterdam) ten onrechte heeft verleend. De vergunningen zijn in strijd met Europese regelgeving. Dat is goed nieuws!
Vorige week legde Greenpeace de bouw van de smerigste van de drie, die van Essent/RWE, voor korte tijd stil. Vandaag legt de advocaat-generaal van het Europese Hof van Justitie een symbolische bom onder het project. Vrijwel altijd wordt een advies van de advocaat-generaal opgevolgd door het Europese Hof van Justitie. Dat is hoopvol. En het lijkt me ook verstandig en logisch dat de Raad van State, waarbij nog enkele bezwaarprocedures lopen, het advies opvolgt.
GroenLinks eiste vanmiddag dat de bouw van de kolencentrales wordt stilgelegd in afwachting van de uitspraak van de Raad van State. Van mij mogen ze ook verder bouwen, als de kolencentrales maar nooit als zodanig in gebruik gaan worden genomen. Essent/RWE en NUON waren op de hoogte van dit risico toen ze vorig jaar aan de bouw van hun CO2-giganten aan het Wad begonnen. Apropos CO2! Een bijkomend voordeel van het kappen met kolencentrales is dat de discussie over CO2-opslag in een ander perspectief komt te staan.
Allemaal positief nieuws. Hopelijk krijgt dit een logisch vervolg.
Erik de Graaf
dinsdag 14 december 2010
Radioactief spoorzoeken met de Stasi
In augustus 1977 was de Oost-Duitse communistische dissident Rudolf Bahro druk bezig met de laatste voorbereiding voor de publicatie van een boek met kritiek op het socialisme in de DDR. Enkele weken later zou het, zeer tegen de zin van de Oost-Duitse autoriteiten, onder de titel Die Alternative in West-Duitsland uitkomen.
Bahro besprak met een vriend hoe hij kopieën van het ruim 300 pagina’s dikke manuscript aan een aantal personen in de DDR en in andere Oost-Europese landen kon versturen. Nog diezelfde dag verklikte de vriend, die achteraf helemaal geen vriend maar een Stasi-spion bleek te zijn, het aan de geheime dienst. Door specialisten van de Stasi werden de kopieën radioactief gemarkeerd, waardoor binnen enkele dagen zeventien exemplaren konden worden onderschept.
Bahro werd gearresteerd en tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld. In 1979 werd hij door West-Duitsland vrijgekocht. Anderhalf jaar later diende deze kwestie (zonder dat Bahro’s naam overigens werd genoemd) aan de Juridische Hogeschool van het Ministerie van Staatsveiligheid als case hoe met behulp van radioactieve markeringen politieke tegenstanders en hun netwerken konden worden opgespoord.
Tien jaar geleden werd de inzet van radioactiviteit tegen politieke tegenstanders in de DDR onderzocht. Aanleiding was de dood van de drie prominente Oost-Duitse dissidenten tussen 1997 en 1999. Bij alledrie was de doodsoorzaak een relatief zeldzame kanker. Tijdens zijn jarenlange ziekteproces had de schrijver Jürgen Fuchs regelmatig het vermoeden uitgesproken dat zijn kanker “niet godgewild, maar mensengemaakt” was.
Bahro besprak met een vriend hoe hij kopieën van het ruim 300 pagina’s dikke manuscript aan een aantal personen in de DDR en in andere Oost-Europese landen kon versturen. Nog diezelfde dag verklikte de vriend, die achteraf helemaal geen vriend maar een Stasi-spion bleek te zijn, het aan de geheime dienst. Door specialisten van de Stasi werden de kopieën radioactief gemarkeerd, waardoor binnen enkele dagen zeventien exemplaren konden worden onderschept.
Bahro werd gearresteerd en tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld. In 1979 werd hij door West-Duitsland vrijgekocht. Anderhalf jaar later diende deze kwestie (zonder dat Bahro’s naam overigens werd genoemd) aan de Juridische Hogeschool van het Ministerie van Staatsveiligheid als case hoe met behulp van radioactieve markeringen politieke tegenstanders en hun netwerken konden worden opgespoord.
Tien jaar geleden werd de inzet van radioactiviteit tegen politieke tegenstanders in de DDR onderzocht. Aanleiding was de dood van de drie prominente Oost-Duitse dissidenten tussen 1997 en 1999. Bij alledrie was de doodsoorzaak een relatief zeldzame kanker. Tijdens zijn jarenlange ziekteproces had de schrijver Jürgen Fuchs regelmatig het vermoeden uitgesproken dat zijn kanker “niet godgewild, maar mensengemaakt” was.
De bestralingen in het ziekenhuis hadden bij hem dezelfde symptomen teweeggebracht als de regelmatige fotosessies in de Stasi-gevangenis Hohenschönhausen aan het eind van de jaren zeventig. Omdat in december 1989 bij de bezetting van de Stasi-gevangenis in Gera achter een gordijn in de fotoruimte een “onorthodox geconstrueerd” röntgenapparaat was ontdekt eisten de vrienden van Fuchs na diens dood een diepgaand onderzoek.
De onderzoekers hadden geen documenten kunnen opsporen, die onomwonden bewezen dat de Stasi in haar gevangenissen doelgericht en opzettelijk door middel van radioactieve straling de gezondheid van politieke tegenstanders had willen schaden. Maar uit het onderzoek kwam wel naar voren dat ze op ruime schaal gebruik had gemaakt van haar vrijwel onbeperkte toegang tot röntgenapparatuur en radioactief materiaal in de DDR en daarbij de risico’s voor de gezondheid van mensen (en niet alléén van dissidenten) op de koop toe had genomen.
Of Rudolf Bahro in 1997 aan kanker overleed omdat hij zijn manuscripten twintig jaar eerder eigenhandig inpakte en verstuurde blijft altijd een vraag. Duidelijk is wel dat de Stasi, ook al is opzet niet bewijsbaar, bewust grote risico’s voor de gezondheid van haar kritische burgers nam.
Erik de Graaf
De onderzoekers hadden geen documenten kunnen opsporen, die onomwonden bewezen dat de Stasi in haar gevangenissen doelgericht en opzettelijk door middel van radioactieve straling de gezondheid van politieke tegenstanders had willen schaden. Maar uit het onderzoek kwam wel naar voren dat ze op ruime schaal gebruik had gemaakt van haar vrijwel onbeperkte toegang tot röntgenapparatuur en radioactief materiaal in de DDR en daarbij de risico’s voor de gezondheid van mensen (en niet alléén van dissidenten) op de koop toe had genomen.
Of Rudolf Bahro in 1997 aan kanker overleed omdat hij zijn manuscripten twintig jaar eerder eigenhandig inpakte en verstuurde blijft altijd een vraag. Duidelijk is wel dat de Stasi, ook al is opzet niet bewijsbaar, bewust grote risico’s voor de gezondheid van haar kritische burgers nam.
Erik de Graaf
PS: in 2000 publiceerde ik hierover in VeeDee/AMOK
zondag 12 december 2010
Herinnering aan Holland
Vorige week ontving ik een pakje uit mijn geboortestad Vlaardingen. Van Erik aan Erik. Van De Graaf zelfs aan De Graaf. Het bevatte een artistieke interpretatie van het gedicht Herinnering aan Holland (1936) van Hendrik Marsman. Gemaakt door mijn naamgenoot de striptekenaar.
Denkend aan Holland
zie ik breede rivieren
traag door oneindig
laagland gaan,
rijen ondenkbaar
ijle populieren
als hooge pluimen
aan den einder staan;
en in de geweldige
ruimte verzonken
de boerderijen
verspreid door het land,
boomgroepen, dorpen,
geknotte torens,
kerken en olmen
in een grootsch verband.
de lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige
dampen gesmoord,
en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord.
Erik de Graaf, mijn naamgenoot dus, wijst er in zijn blog op dat het water zowel aan het slot van Marsmans gedicht als van zijn leven een cruciale rol speelde. Op de vlucht voor de oorlog in juni 1940 verdronk Hendrik Marsman in het Kanaal toen de Berenice, het schip waarop hij van Frankrijk naar Engeland wilde ontkomen, werd getroffen door een Duitse torpedo. Erik de Graaf laat beide verhalen uiteindelijk samenvloeien in water.
Erik de Graaf
Denkend aan Holland
zie ik breede rivieren
traag door oneindig
laagland gaan,
rijen ondenkbaar
ijle populieren
als hooge pluimen
aan den einder staan;
en in de geweldige
ruimte verzonken
de boerderijen
verspreid door het land,
boomgroepen, dorpen,
geknotte torens,
kerken en olmen
in een grootsch verband.
de lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige
dampen gesmoord,
en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord.
Erik de Graaf, mijn naamgenoot dus, wijst er in zijn blog op dat het water zowel aan het slot van Marsmans gedicht als van zijn leven een cruciale rol speelde. Op de vlucht voor de oorlog in juni 1940 verdronk Hendrik Marsman in het Kanaal toen de Berenice, het schip waarop hij van Frankrijk naar Engeland wilde ontkomen, werd getroffen door een Duitse torpedo. Erik de Graaf laat beide verhalen uiteindelijk samenvloeien in water.
Erik de Graaf
zaterdag 11 december 2010
Roland Jahn wordt beheerder Stasi-archieven
Roland Jahn, journalist en voormalig burgerrechtenactivist in de DDR, is door de Duitse regering voorgedragen als nieuwe beheerder van de Stasi-archieven in Duitsland. Als de Bondsdag instemt worden de Gauck-Behörden (en later Birthler-Behörden) volgend jaar de Jahn-Behörden.
In juni 1983 werd Roland Jahn door Oost-Duitse politie vastgebonden op de trein naar West-Duitsland gezet. Enkele reis Bondsrepubliek, met een kosteloos uitreisvisum. Zéér tegen de zin van de reiziger, die liever in zijn Heimatstadt Jena was gebleven, ondanks alle repressie.
Bijna zeven jaar eerder had Roland Jahn luid tegen de onvrijwillige Ausbürgerung van de Oost-Duitse protestzanger Wolf Biermann geprotesteerd. Het had hem zijn studieplaats aan de universiteit van Jena gekost. Een half jaar later liep hij met een wit bord mee in de officiële 1 meidemonstratie in Jena, uit protest tegen het feit dat je in de DDR niet kon zeggen wat je wilde.
In de daaropvolgende jaren nam Roland volop deel aan onafhankelijke vredesbeweging in de DDR. Tegen de bewapening van het Warschau Pact, maar ook tegen die van het westen. Regelmatig viel hij op door gewaagde acties, waarvoor hij lange tijd in Oost-Duitse gevangenissen riskeerde. Na het verbod van de Poolse vakbond in december 1981 fietste hij met een vlag van Solidarnosc door Jena. En op 1 mei 1982 liet hij zich naast de tribune van de officiële mei-demonstratie in Jena fotograferen met links een Stalinsnor en rechts een Hitlersnorretje. Het was een protest tegen twee achtereenvolgende Duitse dictaturen.
Erik de Graaf
In juni 1983 werd Roland Jahn door Oost-Duitse politie vastgebonden op de trein naar West-Duitsland gezet. Enkele reis Bondsrepubliek, met een kosteloos uitreisvisum. Zéér tegen de zin van de reiziger, die liever in zijn Heimatstadt Jena was gebleven, ondanks alle repressie.
Bijna zeven jaar eerder had Roland Jahn luid tegen de onvrijwillige Ausbürgerung van de Oost-Duitse protestzanger Wolf Biermann geprotesteerd. Het had hem zijn studieplaats aan de universiteit van Jena gekost. Een half jaar later liep hij met een wit bord mee in de officiële 1 meidemonstratie in Jena, uit protest tegen het feit dat je in de DDR niet kon zeggen wat je wilde.
In de daaropvolgende jaren nam Roland volop deel aan onafhankelijke vredesbeweging in de DDR. Tegen de bewapening van het Warschau Pact, maar ook tegen die van het westen. Regelmatig viel hij op door gewaagde acties, waarvoor hij lange tijd in Oost-Duitse gevangenissen riskeerde. Na het verbod van de Poolse vakbond in december 1981 fietste hij met een vlag van Solidarnosc door Jena. En op 1 mei 1982 liet hij zich naast de tribune van de officiële mei-demonstratie in Jena fotograferen met links een Stalinsnor en rechts een Hitlersnorretje. Het was een protest tegen twee achtereenvolgende Duitse dictaturen.
In 1982 was de maat vol voor de Oost-Duitse autoriteiten. Roland Jahn werd gearresteerd en zes maanden in een isolatiecel in de gevangenis van Gera vastgehouden. In dezelfde gevangenis was zijn vriend Matthias Domaschk een jaar eerder om het leven gekomen (of gebracht?). Roland weigerde in de gevangenis in te gaan op een aanbod om naar West-Duitsland vrijgelaten te worden. De enige mogelijkheid om hem kwijt te raken was om hem met geweld naar West-Duitsland uit te zetten.
De DDR had een luis in de pels geloosd, maar schoot er achteraf niet veel mee op. Vanuit West-Berlijn ontwikkelde Roland zich tot lastpak nummer 1 voor de DDR. Als journalist bij het tv-programma Kontraste gaf hij de oppositie in de DDR een gezicht. Daarnaast ondersteunde hij zijn oude vrienden met boeken, kranten, gesprekspartners uit het westen en zelfs met een drukpers, waarop Oost-Duitse illegale tijdschriften en pamfletten werden gedrukt. Ook in West-Berlijn werd hij door de Stasi in de gaten gehouden. In 1987 vaardigde de Oost-Duitse justitie een arrestatiebevel tegen hem uit, dat pas in december 1989, na de Val van de Berlijnse Muur, werd ingetrokken.
Zodra het mogelijk was verhuisde Roland van West-Berlijn terug naar Prenzlauer Berg in het oosten. Daar streed hij onder andere voor de openbaarheid van de Stasi-archieven, die hij binnenkort waarschijnlijk zelf zal beheren.
De DDR had een luis in de pels geloosd, maar schoot er achteraf niet veel mee op. Vanuit West-Berlijn ontwikkelde Roland zich tot lastpak nummer 1 voor de DDR. Als journalist bij het tv-programma Kontraste gaf hij de oppositie in de DDR een gezicht. Daarnaast ondersteunde hij zijn oude vrienden met boeken, kranten, gesprekspartners uit het westen en zelfs met een drukpers, waarop Oost-Duitse illegale tijdschriften en pamfletten werden gedrukt. Ook in West-Berlijn werd hij door de Stasi in de gaten gehouden. In 1987 vaardigde de Oost-Duitse justitie een arrestatiebevel tegen hem uit, dat pas in december 1989, na de Val van de Berlijnse Muur, werd ingetrokken.
Zodra het mogelijk was verhuisde Roland van West-Berlijn terug naar Prenzlauer Berg in het oosten. Daar streed hij onder andere voor de openbaarheid van de Stasi-archieven, die hij binnenkort waarschijnlijk zelf zal beheren.
Erik de Graaf
donderdag 9 december 2010
Fakkeldragers voor het klimaat
Ruim 250 mensen fleurden gisteravond het verlaten en besneeuwde Eemshavengebied op met een fakkeloptocht naar de kolencentrale in aanbouw van Essent/RWE. Hoog tussen de torens hingen twee Greenpeace-activisten in een tentje. Van nabij werden ze bijgestaan door elf onbevreesde hoogtewerkers met hart voor het klimaat.
Beneden werd een grafmonument ter nagedachtenis aan het wad opgericht. Wat voor mijn gevoel maar een deel van het verhaal is. Natuurlijk is het wad in gevaar, maar het veel grotere klimaat ook. En wat te denken van de mensen in de directe omgeving van de centrale? Een CO2-gigant als die van Essent/RWE is niet meer van deze tijd.
Het contact tussen de mensen in de toren en de fakkeldragers op de grond verliep via een verbinding van Greenpeace. Vastberaden klonken ze om het zolang mogelijk vol te houden. Tot vrijdag, dacht ik, want dan zou de proviand op zijn. Maar vannacht in mijn warme bed hoorde ik het onweer in de verte en de windstoten rond mijn warme huis. En de gedachten aan de activisten in de lucht hielden me zeker een half uurtje wakker, geholpen overigens door een opkomende migraine.
Vanochtend hoorde ik op de radio dat Greenpeace vannacht had besloten de actie te staken. Hopelijk nemen vele anderen de fakkel over. Vanochtend vond ik er een gedichtje over. Van Garmt Stuiveling (1907-1985). Hij was hoogleraar taalbeheersing in Amsterdam, dichter, literator en socialist. Hij schreef het gedicht in de jaren vijftig voor de propaganda van de PvdA. Niet meer van deze tijd, maar wel grappig.
Ontsteek mijn fakkel
uw wil tot de strijd
en draagt ons laaiend
geloof door de tijd!
Weest bereid!
Erik de Graaf
PS: de foto's van Leo de Vree ontving ik van de Vereniging Zuivere Energie
Beneden werd een grafmonument ter nagedachtenis aan het wad opgericht. Wat voor mijn gevoel maar een deel van het verhaal is. Natuurlijk is het wad in gevaar, maar het veel grotere klimaat ook. En wat te denken van de mensen in de directe omgeving van de centrale? Een CO2-gigant als die van Essent/RWE is niet meer van deze tijd.
Het contact tussen de mensen in de toren en de fakkeldragers op de grond verliep via een verbinding van Greenpeace. Vastberaden klonken ze om het zolang mogelijk vol te houden. Tot vrijdag, dacht ik, want dan zou de proviand op zijn. Maar vannacht in mijn warme bed hoorde ik het onweer in de verte en de windstoten rond mijn warme huis. En de gedachten aan de activisten in de lucht hielden me zeker een half uurtje wakker, geholpen overigens door een opkomende migraine.
Vanochtend hoorde ik op de radio dat Greenpeace vannacht had besloten de actie te staken. Hopelijk nemen vele anderen de fakkel over. Vanochtend vond ik er een gedichtje over. Van Garmt Stuiveling (1907-1985). Hij was hoogleraar taalbeheersing in Amsterdam, dichter, literator en socialist. Hij schreef het gedicht in de jaren vijftig voor de propaganda van de PvdA. Niet meer van deze tijd, maar wel grappig.
Ontsteek mijn fakkel
uw wil tot de strijd
en draagt ons laaiend
geloof door de tijd!
Weest bereid!
Erik de Graaf
PS: de foto's van Leo de Vree ontving ik van de Vereniging Zuivere Energie
dinsdag 7 december 2010
Greenpeace live in de Eemshaven
Greenpeace is zojuist een actie gestart op de bouwplaats van de kolencentrale van Essent in de Eemshaven. Klimmers zijn touwen aan het spannen tussen drie kranen en gaan op ongeveer 100 meter een klimmerskamp installeren. De actievoerders zullen op grote hoogte overnachten in zogenaamde portaledges, kleine hangende tentjes. Volg de actie live vanaf het klimmerskamp op de site van Greenpeace.
Campagneleider én klimmer Florian trotseert samen met klimmer Christien de kou. 'Net als Nuon lijkt Essent zich niets aan te trekken van de 50.000 mensen die geen nieuwe smerige kolencentrales willen. Tijd voor meer en stevigere acties dus'. Vanuit het klimmerskamp houden Florian en Christien je op de hoogte. Volg Florian en Christien van Greenpeace op Twitter.
Morgenavond, op woensdag 8 december, is er om 19 uur een fakkelactie tegen de nieuwe kolencentrales in Eemshaven en de CO2-opslag in Noord-Nederland. Om 18.00 uur vertrekt er een bus van Groningen Hoofdstation naar de Eemshaven. Het wordt koud, maar de moeite waard.
Erik de Graaf
Campagneleider én klimmer Florian trotseert samen met klimmer Christien de kou. 'Net als Nuon lijkt Essent zich niets aan te trekken van de 50.000 mensen die geen nieuwe smerige kolencentrales willen. Tijd voor meer en stevigere acties dus'. Vanuit het klimmerskamp houden Florian en Christien je op de hoogte. Volg Florian en Christien van Greenpeace op Twitter.
Morgenavond, op woensdag 8 december, is er om 19 uur een fakkelactie tegen de nieuwe kolencentrales in Eemshaven en de CO2-opslag in Noord-Nederland. Om 18.00 uur vertrekt er een bus van Groningen Hoofdstation naar de Eemshaven. Het wordt koud, maar de moeite waard.
Erik de Graaf
zaterdag 4 december 2010
Bevolkingskrimp & woningbouw (3)
“Prachtige bruggen vormen verbindingen naar doodlopende straatjes in een nieuwbouwplan in Warffum. Maar de straten blijven voorlopig onbebouwd, want er worden nauwelijks kavels verkocht.“
Vorig jaar en het jaar daarvoor schreef ik dezelfde regels. In het nieuwbouwplan De Laan-Zuid in Warffum is niets veranderd. Geen kavel verkocht in 2010, geen woning gebouwd. Alleen de ene woning die vorig jaar al zo goed als klaar was is inmiddels bewoond. In het dorp staan momenteel volgens Funda 31 woningen te koop. Iets minder dan een jaar geleden.
In Uithuizen is de situatie niet beter. In het nieuwbouwplan Almersma is er een enkele woning bijgekomen. En één kolossaal pand is nog in aanbouw. Ik schat in dat er nog 45 kavels te koop zijn. Plus 69 woningen volgens Funda, een stijging van acht.
Het schokkendst is echter het rijtje royale starterswoningen aan de Oldörpsterweg, dat in 2008 door de Stichting Uithuizer Woningcorporatie (SUW) in het Plan Almersma werd gebouwd. Te koop vanaf 208.000 euro per stuk, vrij op naam. Beetje duur voor een starter, vrees ik. Van de twaalf “2 onder 1 kapwoningen” is er zegge en schrijven één (=1) verkocht. Een flinke strop voor de corporatie, lijkt me, maar ook de gemeente is misschien toch wat te voorbarig geweest met de inrichting van het plan.
Erik de Graaf
Vorig jaar en het jaar daarvoor schreef ik dezelfde regels. In het nieuwbouwplan De Laan-Zuid in Warffum is niets veranderd. Geen kavel verkocht in 2010, geen woning gebouwd. Alleen de ene woning die vorig jaar al zo goed als klaar was is inmiddels bewoond. In het dorp staan momenteel volgens Funda 31 woningen te koop. Iets minder dan een jaar geleden.
In Uithuizen is de situatie niet beter. In het nieuwbouwplan Almersma is er een enkele woning bijgekomen. En één kolossaal pand is nog in aanbouw. Ik schat in dat er nog 45 kavels te koop zijn. Plus 69 woningen volgens Funda, een stijging van acht.
Het schokkendst is echter het rijtje royale starterswoningen aan de Oldörpsterweg, dat in 2008 door de Stichting Uithuizer Woningcorporatie (SUW) in het Plan Almersma werd gebouwd. Te koop vanaf 208.000 euro per stuk, vrij op naam. Beetje duur voor een starter, vrees ik. Van de twaalf “2 onder 1 kapwoningen” is er zegge en schrijven één (=1) verkocht. Een flinke strop voor de corporatie, lijkt me, maar ook de gemeente is misschien toch wat te voorbarig geweest met de inrichting van het plan.
Erik de Graaf
woensdag 1 december 2010
Over drie jaar Champions League...
Nee, gelukkig hoefde ik dat niet te beloven toen ik vandeweek werd gekozen tot de nieuwe voorzitter van VV Warffum. Warffum is een bescheiden voetbalvereniging, waarin maximaal presteren binnen de eigen mogelijkheden en maximaal plezier in het spelletje centraal staan.
Op een goedbezochte ledenvergadering werd afscheid genomen van de oude voorzitter en de oude secretaris. Voor hen in de plaats werden drie nieuwe bestuursleden gekozen en twee jonge aspirant-leden. Ik ben erg tevreden over de uitbreiding van het bestuur tot vijf leden en over de toevoeging van de jonge aspiranten. Zij zijn per slot van rekening de toekomst van de club.
We gaan er tegenaan. U gaat nog van VV Warffum horen. Let op mijn woorden. Maar Champions League? Nee, gelukkig hoef ik het daar niet over te hebben. Dat is meer iets voor "collega" Jordania van Vitesse.
Erik de Graaf
Op een goedbezochte ledenvergadering werd afscheid genomen van de oude voorzitter en de oude secretaris. Voor hen in de plaats werden drie nieuwe bestuursleden gekozen en twee jonge aspirant-leden. Ik ben erg tevreden over de uitbreiding van het bestuur tot vijf leden en over de toevoeging van de jonge aspiranten. Zij zijn per slot van rekening de toekomst van de club.
We gaan er tegenaan. U gaat nog van VV Warffum horen. Let op mijn woorden. Maar Champions League? Nee, gelukkig hoef ik het daar niet over te hebben. Dat is meer iets voor "collega" Jordania van Vitesse.
Erik de Graaf
Abonneren op:
Posts (Atom)