Meestervervalser Clifford Irving

Vervalsen is niet zo'n fraaie bezigheid, maar een meestervervalser heeft wel wat in zijn mars. Vandaag werd bekend dat Clifford Irving vlak voor de kerst op 87-jarige leeftijd is overleden. Toen hij in 1968 een boek over de Hongaarse meestervervalser Elmyr de Hory schreef kwam hij op het idee om de autobiografie van Howard Hughes te schrijven. Zonder zijn medeweten. Dat ging mis.

In een ruige versie van mijn boek over Marten Toonder senior had ik een paar alinea’s aan Clifford Irving gewijd, die ik uit het uiteindelijke manuscript schrapte. Aanleiding was het hoofdstuk over Johannes Eterman, de vibrerende kunstenaar die als Terpen Tijn in de Bommelverhalen van Seniors zoon Junior onsterfelijk werd. Eterman schilderde Oude Meesters, die hij voorzien van echtheidscertificaten voor veel geld verkocht. “Geen vervalsingen”, schreef Marten Toonder junior vergoelijkend in zijn autobiografie, “maar originelen, geschilderd met verven die hij zelf gemaakt had volgens de recepten van de Ouden”.

Jan Gerhard Toonder, ook een zoon van Senior en broer van Junior, schreef in 1976 naar aanleiding van zijn ervaringen met Eterman een stuk over meestervervalsers, die hij persoonlijk had gekend. In de jaren vijftig woonde Jan Gerhard Toonder grote delen van het jaar op Ibiza. Daar leerde hij Elmyr de Hory kennen, die zelfgemaakte werken van Picasso, Matisse, Braque en Modigliani verkocht. Clifford Irving, die ook een huis op Ibiza had, vond dat wel een inspirerend verhaal en schreef in 1969 Fake! The story of Elmyr de Hori, the Greatest Forger of our time.

Het inspireerde Irving om met Richard Suskind de autobiografie van de mysterieuze Amerikaanse miljardair Howard Hughes schreef. Ze putten uit oude artikelen over het wilde leven van Hughes en de rest verzonnen ze. Een uitgever bood een miljoen dollar, nadat Irving hem op de mouw had gespeld dat Hughes aan zijn levensverhaal meewerkte. De schrijvers rekenden erop dat Hughes nooit zou reageren. De excentrieke miljardair leefde al sinds 1958 als een kluizenaar, die nergens meer op reageerde. Het bleek een misvatting. In 1972 meldde Hughes telefonisch dat hij Irving en Suskind nooit had ontmoet. Tot zijn dood in 1976 zweeg Hughes verder.

De autobiografie van Howard Hughes ging de geschiedenis in als het "beroemdste ongepubliceerde boek van de twintigste eeuw." Irving werd uiteindelijk tot tweeënhalf jaar gevangenis veroordeeld, waarvan hij er zeventien uitzat. Suskind bromde vijf maanden. In 2005 werd de zwendel van Irving verfilmd in The Hoax met Richard Gere in de hoofdrol. De film werd positief ontvangen, behalve door Irving. Hij noemde het een vervalsing van een vervalsing. 

Dat De Hory, Irving en ook eerder ook Van Meegeren tegen de lamp liepen kwam volgens Jan Gerhard Toonder doordat ze behalve intelligent en getalenteerd ook eerzuchtig en ijdel waren. Dat was volgens hem een verschil met Eterman, die als een ware Terpen Tijn “geestelijk helemaal vrij” wilde zijn en niet door materiële rijkdom overmoedig werd. Hij bleef gewoon in zijn bovenwoninkje aan de Haagse Johan van Hoornstraat wonen.

Erik de Graaf

Geduldig wachten op Economische Zaken

Hartje zomer 2017, vlak na de langste dag kwam de Omgevingsvergunning voor de NAM-locatie in Warffum in de krant. Zes weken kregen we de tijd om een Zienswijze in te dienen bij het ministerie van Economische Zaken. Dat lukte. Midden in de zomervakantie, met vereende krachten. Een race tegen de klok. Driehonderdzevenenvijftig personen (357!) ondertekenden de Zienswijze, die half augustus werd ingestuurd. Daarnaast werd een tiental zienswijzen ingediend door individuele Warffumers en door organisaties als het Openluchtmuseum Het Hoogeland en de Bond Heemschut. Ook de gemeente Eemsmond stuurde de minister een bezwaar. Niet slecht. De NAM geeft energie, dat moet je ze toegeven.

In augustus vermoedden we dat we begin oktober een Reactienota van het ministerie konden verwachten. Op basis van ervaringen van deskundigen uit vorige procedures. Zonder garantie voor de toekomst. De maand september verstreek. Het werd oktober. Half oktober nam ik eens contact op met de advocaat, die ook nog niets had ontvangen. Eind november sprak ik een oud-bestuursrechter, die vond dat ze er wel lang over deden in Den Haag. Misschien duurt het zolang, sprak hij hoopvol, omdat ze in onze Zienswijzen lastig te weerleggen argumenten waren tegengekomen. Ik hielp het hem hopen, van harte. Ik ken de oud-bestuursrechter als een optimistisch mens, maar vrees dat het lange wachten eerder aan een cynisch gebrek aan belangstelling en prioriteit bij EZ ligt.

De reactie komt waarschijnlijk vlak voor de kerstvakantie, hoorde ik mezelf regelmatig zeggen. Het is gebruikelijk om zulke vervelende momenten te kiezen, zodat de tegenstander onmiddellijk onder tijdsdruk staat. Inmiddels is het 27 december. Al na de kortste dag en kort voor het nieuwe jaar. Ik begreep dat het ministerie een half jaar heeft om te reageren. Daarna kunnen ook nog uitstel nemen. Ja, zij wel. Daarna hebben wij weer vier weken, die we overigens met een paar weken kunnen verlengen. We wachten rustig af en zijn klaar voor de volgende stap.

Ik wens iedereen, behalve de NAM, een succesvol 2018!

Erik de Graaf

PS: de foto boven dit stuk werd door Gerben Veenstra gemaakt bij de demonstratie tegen de NAM op 20 april van dit jaar in Warffum.