“Voor de brug linksaf en
dan is het aan het eind van een doodlopende zijweg van een doodlopende weg”,
had ik ’s ochtends tegen mijn bezoek gezegd. Een paar uur later parkeerde hij zijn
auto. Hij stapte uit en keek lang om zich heen. “Vroeger mocht ik hier nooit
komen”, antwoordde hij op mijn vragende blik. “Tot aan de Schaapweg en niet
verder”, zei zijn moeder. Dat was in zijn jeugd, zeventig jaar geleden.
Ze zijn overal te vinden.
Dorpjes en streekjes waar de “gegoede” burgerij liever niet kwam. Waar moeders
het te gevaarlijk vonden voor hun kroost. Buurten met ruig volk in kleine
arbeidershuisjes. Met een lapje grond voor aardappelen en groente en een varken
in een hok. Lutje Hoeskes met grote gezinnen en grote armoede. Pieter Schaalma
was rond 1890 de vaste arbeider voor boer Elings op Groot Hoysum tussen Den
Andel en Warffum. Zijn vrouw deed huishoudelijk werk voor vrouw Elings en
werkte op het land. Van hun schamele loon huurden ze een huisje van de baas. Schaalma
koesterde zijn werk, omdat het vast was. Hij had het goed, ook al was hij zeven
keer vierentwintig uur beschikbaar en werkte hij zich een slag in de rondte.
Door de ontwikkeling van
de landbouw waren er halverwege de negentiende eeuw steeds meer landarbeiders
nodig. Langs dijken en vaarten, bij boerderijen en op kruispunten werden
landarbeidershuisjes gebouwd. Tussen Zuurdijk en Houwerzijl liggen de vijf
huisjes bij Ewer er nu prachtig bij. Op Het Stort bij Leens is het tegenwoordig
fantastisch wonen, maar vroeger werden de bewoners gemeden als de pest. In 1928
werd er op Het Stort nog een gemeentelijk armenhuis gebouwd, het Blokhoes,
waarin vier armlastige gezinnen werden gehuisvest.
Ten noordwesten van
Kloosterburen stonden rond 1850 vier kleine huisjes arbeidershuisjes. Door de toenemende
vraag naar arbeidskrachten in de nieuwe polders werden het er twintig.
Tegenwoordig staan er zo’n veertig woningen. Prima wonen, maar op het land
werkt bijna niemand meer. Je kunt er nu terecht voor een BHV-cursus en voor shiatsu-massages.
Kleine Huisjes heet het dorp weinig creatief, maar je kunt de naam ook zien als
een eerbetoon aan de armoe van de landarbeiders in de afgelopen eeuwen.
Erik de Graaf
Otto Kalkhoven maakte een foto van een van de kleine huisjes in Kleine Huisjes
Geen opmerkingen:
Een reactie posten